Από έναν «πολιτισμό συνόρων» στα «σύνορα των πολιτισμών»

Η Κίνα και η Ρωσία εν τω μεταξύ έχουν εκσυγχρονίσει και αναβαθμίσει τις ένοπλες δυνάμεις τους, ενισχύουν την στρατιωτική τους ικανότητα και επιβεβαιώνουν τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα και τις αντίστοιχες προσδοκίες. Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν ζητεί επανεξέταση της «Ευρωπαϊκής τάξης πραγμάτων», υπογραμμίζοντας την ρητορική και την κινητοποίηση πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, συνήθως των εθνικιστικών κομμάτων από το Βρετανικό Κόμμα Ανεξαρτησίας έως το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας και το Ουγγρικό Fidesz, των οποίων το κοινό έδαφος τονίζει ιδιαίτερα τις εθνικές και πολιτισμικές διαφορές και όχι, όπως χαρακτηριστικά δηλώνει ο S. Huntington [10], τις ομοιότητες μεταξύ των Ευρωπαίων. Τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία προσπαθούν συχνά και προοδευτικά να δημιουργήσουν μια νέα πολιτική τάξη ικανή να αμφισβητήσει τις εξέχουσες Δυτικές αξίες και τον αντίστοιχο τρόπο ζωής, αντιμαχόμενες με έμφαση το παραδοσιακό προνόμιο της Δύσης, το αποκαλούμενο «ηθικό πλεονέκτημά» της όσον αφορά στον εκδημοκρατισμό και την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Χωρίς κάποια δόση υπερβολής και λαμβανομένων υπόψη των πολυάριθμων υποθέσεων που διερευνώνται σχετικά με παρεμβάσεις της Ρωσίας στα εκλογικά των ΗΠΑ ή μυστικές παρακολουθήσεις ηγετών, κ.λπ., θα μπορούσε να ειπωθεί ότι οι πάλαι ποτέ κατάσκοποι επέστρεψαν, οι Υπηρεσίες πληροφοριών επίσης επανέρχονται στο προσκήνιο, αναζητώντας τεχνογνωσία και πληροφορίες που θα προσφέρουν κυρίως εθνικά οφέλη και πλεονεκτήματα.

Οι ΗΠΑ διανύουν μια περίοδο αναπροσδιορισμού των στρατηγικών προτεραιοτήτων τους ανά τον κόσμο, επιδεικνύουν χαρακτηριστικά εσωστρέφειας στις διεθνείς σχέσεις, σε μια διαδικασία που είχε ήδη εκκινήσει ο πρόεδρος Ομπάμα όταν ανακάλεσε ευάριθμα τμήματα από τα αμερικανικά στρατεύματα στη Μέση Ανατολή και ενθάρρυνε τους Ευρωπαίους και τους συμμάχους σε αυτή την ευαίσθητη γεωπολιτικά περιοχή να αναπτύξουν ανεξάρτητα πολιτικές που να ενισχύουν την ασφάλειά τους. Ο πρόεδρος Τραμπ στην συνέχεια τάχθηκε υπέρ της πολιτικής «πρώτα, αμέσως και άμεσα η Αμερική», επαναδιαπραγματεύεται τις εμπορικές συμφωνίες των ΗΠΑ, δηλώνει εκτίμηση για τον πρόεδρο Πούτιν και ασκεί περαιτέρω πίεση προς τους Ευρωπαίους συμμάχους του, αμφισβητώντας ή διαπραγματευόμενος πιο δυναμικά τις δεσμεύσεις και τις εγγυήσεις της χώρας του απέναντι στο ΝΑΤΟ.

Ατενίζοντας ένα μέλλον που φαίνεται μακρινό αλλά δεν είναι, εάν οι αμερικανικοί «πισσούχοι σχιστόλιθοι», τα λεγόμενα «oil shales» παράσχουν στην κορυφαία υπερδύναμη του πλανήτη τα υποσχόμενα σε ποσότητα και ποιότητα μεγέθη ενέργειας, με βάση την εκπληκτική επιστημονική εξέλιξη της υδραυλικής ρηγμάτωσης («fracking») και άλλων παρόμοιων τεχνικών [11], οι επόμενες γενιές θα είναι ιδιαίτερα «τυχερές ή άτυχες» ώστε να συνειδητοποιήσουν μια μελλοντική προοπτική χωρίς αμερικανικές επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή ή οπουδήποτε αλλού καταγράφονται ανταγωνισμοί για γεω-ενεργειακά συμφέροντα [12], αλλά και δίχως το αμερικανικό δίκτυο ενεργειακής ασφάλειας που επί δεκαετίες εγγυάται την βιωσιμότητα των συστημάτων διοίκησης, διαχείρισης και διακίνησης του ενεργειακού πλούτου σε όλες τις ηπείρους, τους ωκεανούς και τις θάλασσες.

Το πλοίο της αμερικανικής ακτοφυλακής Cutter Healy σπάει τον πάγο μπροστά από το ομόλογο καναδικό σκάφος Louis S. St-Laurent, στην διάρκεια μας αποστολής περιβαλλοντικής έρευνας στην Αρκτική, στις 24 Αυγούστου 2009. REUTERS/U.S. Coast Guard/Patrick Kelley
-------------------------------------------------------------------------------

Θα βιώσουν, εν ολίγοις, ανασχεδιασμένη εφοδιαστικά ενέργεια, «πολέμους για τα δρομολόγια των δεξαμενόπλοιων» και τους νέους «δρόμους του μεταξιού», περιφερειακούς ανταγωνιστές και χώρες επαναστάτες ή αμφισβητίες, ίσως όχι το «τέλος της ιστορίας», όπως αναμενόταν στην δεκαετία του '90, αλλά το «τέλος της γεωπολιτικής, της γεω-οικονομίας και της γεω-ενέργειας» που γνωρίζουμε, καθώς θα καταρριφθούν οι άξονες της σύγχρονης διεθνούς πολιτικo-οικονομικής γραφειοκρατίας, όπως έχουν εδραιωθεί από την αρχιτεκτονική ασφάλειας του Μπρέτον Γουντς, της οποίας θεμέλιο είναι η αμερικανική εξωτερική πολιτική [13]. Δεν είναι ακόμη σαφές ποιο σενάριο θα μπορούσε να ακολουθήσει την πλήρη ενεργειακή ανεξαρτητοποίηση των ΗΠΑ και, κατά συνέπεια, την εκούσια, με όρους διεθνών σχέσεων, απομόνωσή τους από περιφερειακούς ανταγωνισμούς και επίδειξη ή άσκηση ισχύος.

Οι οιωνοί δεν είναι αισιόδοξοι, αφού ακόμη και «καλές ειδήσεις» τείνουν να εκτροχιάζονται σε δυσάρεστες εξελίξεις. Για παράδειγμα, ενάντια σε όλες τις προσδοκίες, οι υψηλές τεχνολογίες του διαδικτύου και των πολυμέσων, μολονότι υποτίθεται ότι είναι το όχημα ενός φιλελεύθερου κινήματος ικανού να ενδυναμώσει τους πολίτες ενάντια στα καταχρηστικά και αυταρχικά καθεστώτα, όπως απεικονίσθηκε χαρακτηριστικά στο περιθώριο της Αραβικής Άνοιξης, αναπτύσσονται συγχρόνως και ως εργαλεία ικανά να ενισχύσουν τρομοκρατικές δραστηριότητες, να διασπείρουν ευρέως ψεύδη και φαλκιδευμένες ειδήσεις τύπου «fake news» και σχετικές προπαγάνδες. Τα πολυμέσα και τα εργαλεία μιας «ανοιχτής γνώσης αλλά και κοινωνίας» υποκύπτουν σε εκμετάλλευση από πολιτικά καθεστώτα που εφαρμόζουν ένα νέο κύμα εξαιρετικά ακραίων και φανατικών σχεδίων, παραβιάζοντας πολυάριθμα ανθρώπινα δικαιώματα.