Η Αρκτική Άνοιξη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Αρκτική Άνοιξη

Η Ουάσινγκτον κοιμάται εν μέσω αλλαγών στην κορυφή του κόσμου
Περίληψη: 

Η Ρωσία και η Κίνα αναγνώρισαν την Αρκτική ως μια υψηλή προτεραιότητα, από την άποψη της εξόρυξης πόρων και της ασφάλειας. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000, αμφότερες οι χώρες είχαν αρχίσει να επενδύουν στην περιοχή και να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία των συμφερόντων τους εκεί.

Η HEATHER A. CONLEY είναι ανώτερη αντιπρόεδρος για την Ευρώπη, Ευρασία και Αρκτική και διευθύντρια του Προγράμματος για την Ευρώπη στο Center for Strategic and International Studies.

Στις 15 Αυγούστου, η Wall Street Journal ανέφερε [1] ότι ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, είχε εκφράσει ενδιαφέρον για αγορά της Γροιλανδίας από την Δανία. Το θέμα κυριαρχούσε στους διεθνείς τίτλους για αρκετές ημέρες. Η Κοπεγχάγη και η Nuuk (πρωτεύουσα της Γροιλανδίας) εξέδωσαν ένα ευγενές αλλά σαφές μήνυμα «δεν πωλείται». Στην συνέχεια, ο κόσμος προχώρησε σε πιο πιεστικά ζητήματα και η Γροιλανδία εξαφανίστηκε γρήγορα από τις πρώτες σελίδες.

26092019-1.jpg

Ένα αλιευτικό σκάφος στον κόλπο Disko, στην Γροιλανδία, τον Αύγουστο του 2008. Yadid Levy / Anzenberger / Redux
-------------------------------------------------------------------------

Για μια σύντομη στιγμή, όμως, η εφόρμηση του Trump στον χώρο της γεωπολιτικής ακίνητης περιουσίας πυροδότησε μια από μακρού χρόνου καθυστερημένη συζήτηση [2] για την Γροιλανδία και την Αρκτική γενικότερα. Η Αρκτική είναι τεράστια, καλύπτοντας σχεδόν ολόκληρη την Γροιλανδία, περίπου το ένα τρίτο της Ρωσίας και τμήματα αρκετών σκανδιναβικών χωρών, τον Καναδά και την πολιτεία των ΗΠΑ, Αλάσκα. Αυτό καθιστά τις Ηνωμένες Πολιτείες μέρος μιας μικρής ομάδας χωρών με άμεσα οικονομικά, ασφαλείας και περιβαλλοντικά συμφέροντα στην περιοχή. Όμως, από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η Αρκτική έχει ως επί το πλείστον θεωρηθεί ως μια δευτερεύουσα σκέψη στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Σήμερα, αυτή η έλλειψη προσοχής εγγίζει την αμέλεια. Η κλιματική αλλαγή ανοίγει ταχέως την άλλοτε απρόσιτη περιοχή στην αυξημένη ανθρώπινη δραστηριότητα και την οικονομική εκμετάλλευση. Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες στέκονται στην άκρη, αντίπαλοι όπως η Ρωσία και η Κίνα εκμεταλλεύτηκαν αυτή την ευκαιρία τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά, και οι προθέσεις τους δεν είναι απολύτως καλοήθεις. Εάν η Ουάσινγκτον επιθυμεί να εξασφαλίσει την συνεχή πρόσβασή της στην Αρκτική και να διαφυλάξει την ασφάλειά της στην περιοχή κατά τις προσεχείς δεκαετίες, το καλύτερο στοίχημά της είναι να επεκτείνει την δική της παρουσία, όσο εξακολουθεί να μπορεί.

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την Αρκτική με εκπληκτική ταχύτητα. Η περιοχή θερμαίνεται επί του παρόντος δύο φορές [3] γρηγορότερα από τον μέσο παγκόσμιο ρυθμό. Η υποχώρηση του θαλάσσιου πάγου ανοίγει νέες θαλάσσιες οδούς και πρόσβαση σε φυσικούς πόρους που ήταν κάποτε εκτός πρόσβασης, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών, αλιευτικών αποθεμάτων και -σύμφωνα με μια Γεωλογική Έρευνα των ΗΠΑ το 2008- τεράστιων ποσοτήτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Προς το παρόν, τα περισσότερα από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία βρίσκονται ακριβώς στα χωρικά ύδατα και στις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες των πέντε παράκτιων εθνών της Αρκτικής. Εάν όμως γίνουν πιστευτές οι τρέχουσες προβλέψεις, μέχρι το 2050 ακόμη και οι ανοιχτές θάλασσες γύρω από το Βόρειο Πόλο θα είναι απαλλαγμένες από πάγο αρκετούς μήνες κατ’ έτος, δυνητικά δημιουργώντας διαφωνίες σχετικά με την πρόσβαση στην περιοχή, οι οποίες θα μπορούσαν εύκολα να δημιουργήσουν διπλωματικές διενέξεις και ίσως ακόμη και να οδηγήσουν σε σύγκρουση.

Αυτές οι αλλαγές προετοιμάζονταν εδώ και καιρό. Πριν από μια δεκαετία, μια οδηγία του Λευκού Οίκου σημείωσε [4] ότι η αυξημένη δραστηριότητα στην Αρκτική απαιτούσε ισχυρότερη παρουσία στις ΗΠΑ εκεί. Διαδοχικοί διοικητές της Ακτοφυλακής των ΗΠΑ έχουν πει το ίδιο, προειδοποιώντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν τα απαραίτητα παγοθραυστικά, την δορυφορική κάλυψη και τις λιμενικές υποδομές για να προστατεύσουν την αμερικανική κυριαρχία στην περιοχή. Αλλά η κυβέρνηση Obama ανησυχούσε για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και όχι για τις συνέπειές της στην ασφάλεια, και το Πεντάγωνο δεν ήταν ενθουσιώδες για την επέκταση των ήδη πιεσμένων πόρων του σε άλλη μια γωνιά του κόσμου. Κατά συνέπεια, ο συναγερμός της Ακτοφυλακής ήχησε σε ώτα μη ακουόντων. Για την υπόλοιπη θητεία του Ομπάμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες λειτούργησαν υπό την υπόθεση ότι η Αρκτική δεν δικαιολογεί μεγάλη επένδυση ή προσοχή των ΗΠΑ.

26092019-2.jpg

Το λιμάνι της Uummannaq στην δυτική Γροιλανδία, τον Μάρτιο του 2010. Svebor Kranjc / Reuters
-------------------------------------------

Η Ρωσία και η Κίνα, από την άλλη πλευρά, αναγνώρισαν την περιοχή ως μια υψηλή προτεραιότητα, από την άποψη της εξόρυξης πόρων και της ασφάλειας. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000, αμφότερες οι χώρες είχαν αρχίσει να επενδύουν στην περιοχή και να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία των συμφερόντων τους εκεί. Η Κίνα, για παράδειγμα, ίδρυσε τον πρώτο επιστημονικό ερευνητικό σταθμό της στη νορβηγική αρκτική νήσο Σβάλμπαρντ το 2004. Μια δεκαετία αργότερα, το Πεκίνο επένδυε στην Γροιλανδία, με ιδιαίτερη έμφαση στην εξόρυξη ορυκτών σπανίων γαιών, οι οποίες χρησιμοποιούνται σε όλα, από μπαταρίες ιόντων λιθίου μέχρι σκληρούς δίσκους υπολογιστών και κινητήρες ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Το 2016, η εταιρεία εξόρυξης Shenghe Resources με έδρα την Κίνα άρχισε να εξορύσσεται στο Kvanefjeld, ένα κοίτασμα ορυκτών στη νοτιοδυτική ακτή της Γροιλανδίας, που θεωρείται ότι κατέχει το δεύτερο μεγαλύτερο απόθεμα [5] οξειδίων σπανίων γαιών και το έκτο μεγαλύτερο [5] απόθεμα ουρανίου. Η κυβέρνηση της Δανίας έκανε ήσυχες έρευνες σχετικά με το αν οι Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούσαν για την επένδυση αυτή, αλλά η Ουάσιγκτον σιωπούσε.