Το γεωπολιτικό επίκεντρο του 21ου αιώνα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το γεωπολιτικό επίκεντρο του 21ου αιώνα

Ο εφοδιασμός του Πεκίνου από τον Περσικό Κόλπο και ο ρόλος της Ανατολικής Μεσογείου

Εις απάντηση των ανωτέρω, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής στρέφονται προς την Ασία και ενεργοποιούν την «Στρατηγική του Αναχωματικού Δακτυλίου» (Rimland Strategy), όπου η διαίρεση του «Αναχωματικού Δακτυλίου» σε μέρη καθίσταται βασική στρατηγική αναχαίτισης και οπισθοχώρησης της κινεζικής επιρροής, ιδίως όσον αφορά τις ροές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι ΗΠΑ επικεντρώνονται στις περιοχές της Κεντρικής Ασίας και του Περσικού Κόλπου, με αδιαμφισβήτητο στόχο την υπονόμευση του ενεργειακού εφοδιασμού της Κίνας από την Ευρύτερη Μέση Ανατολή, αποπειρώμενες να ανακόψουν την ροή φυσικού αερίου από την Κεντρική Ασία και το Ιράν, τόσο στην θάλασσα όσο και στην ξηρά.

Η ασφάλεια του Ινδικού ωκεανού καθίσταται λοιπόν κομβικής σημασίας. «Χύδην φορτία μεταφέρονται μέσω κρίσιμων σημείων διόδου (chokepoints) στον Ινδικό Ωκεανό και μέσω βασικών λιμένων όπως οι Gawdar, Chabahar, Hambanthosa, Colombo, Βομβάη (Mumbai) και Chittagong. Αυτοί οι βασικοί λιμένες προσέδωσαν αυτόνομη ναυτιλιακή σημασία και επιρροή σε κράτη του Ινδικού Ωκεανού. Παραπλεύρως αυτών των λιμένων, υπάρχουν ευαίσθητα σημεία για την ασφάλεια της περιοχής τα οποία δύνανται να διαχέουν αποσταθεροποίηση στον Ινδικό Ωκεανό από χαίνουσες πληγές όπως η Σομαλία, η Υεμένη και το Ιράν. Γι’ αυτό τον λόγο, η ασφάλεια αυτής της περιοχής είναι ιδιαιτέρως σημαντική για την παγκόσμια οικονομία και πρέπει να διασφαλισθεί από τις Μεσανατολικές αναταράξεις» [5].

Σύμφωνα με τον Robert Kaplan, η Κίνα επεκτείνεται καθέτως ενώ η Ινδία οριζοντίως εν σχέσει με τον τρόπο προβολής της θαλάσσιας ισχύος τους [6]. Πράγματι, το Πεκίνο επιδιώκει θαλάσσια επέκταση μέσω της Νότιας θάλασσας της Κίνας προς τον Ινδικό Ωκεανό, με τρόπο ώστε η σφαίρα επιρροής του να συγκρούεται με αυτή των ΗΠΑ, καθώς η τελευταία εκτείνεται από τον δυτικό Ειρηνικό Ωκεανό μέχρι την ευρύτερη περιοχή της θαλάσσιας Ασίας. Η Κίνα και οι ΗΠΑ ανταγωνίζονται αλλήλοις και η Κίνα ανταγωνίζεται την Ινδία. Η θαλάσσια μεταφορά ενεργειακών πόρων από τα κράτη του Κόλπου μέσω του Στενού της Μάλακα επηρεάζει ιδιαιτέρως την Κίνα, η οποία συμμαχεί με την Μιανμάρ και το Μπαγκλαντές για την μεταφορά ενέργειας σε περίπτωση επιδείνωσης κάποιας αντιδικίας με αντίπαλη δύναμη. Ως εκ τούτου, ευκόλως γίνεται αντιληπτό ότι η ένταση που βιώνει η διεθνής κοινότητα σήμερα, σχετίζεται λιγότερο με το Ιράν και τον Περσικό Κόλπο και περισσότερο με την Κίνα και τον Ινδικό Ωκεανό [7].

Πράγματι, ο Κόλπος του Ομάν δεν χωρίζει μόνο το Ομάν από το Ιράν, αλλά επίσης το Ομάν από το Πακιστάν. Έτσι η Κίνα, ελέγχοντας το τελευταίας τεχνολογίας λιμάνι εμποροκιβωτίων του Gwadar στο Πακιστάν, μπορεί να ελέγχει τις θαλάσσιες μεταφορές μέσω του Στενού του Ορμούζ. Με άλλα λόγια, η Κίνα βρίσκεται ήδη στη Μέση Ανατολή. Οι Κινέζοι εξετάζουν τώρα πιθανή κατασκευή ναυτικής βάσης πλησίον των συνόρων του Ιράν. Είναι προφανές, λοιπόν, ότι ο Κόλπος του Ομάν αντιπροσωπεύει για την Ουάσιγκτον κάτι περισσότερο από μια πετρελαϊκή οδό (την οποία χρειάζονται πλέον οι ΗΠΑ λιγότερο λόγω ίδιας παραγωγής σχιστολιθικού φυσικού αερίου), αλλά ένα συνδετικό σημείο της Μέσης Ανατολής, της ινδικής υποηπείρου και της Ανατολικής Ασίας επί τη βάση της πρωτοβουλίας BRΙ της Κίνας.

Απ’ την άλλη πλευρά, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κοινά συμφέροντα με την Ινδία, η οποία εμπλέκει στη ναυτική στρατηγική της την Σρι Λάνκα και τις Μαλδίβες. Πράγματι, οι εν εξελίξει συμμαχίες στον Ινδικό Ωκεανό δύνανται να ενισχυθούν έτι περαιτέρω μέσω κατασκευής πετρελαιαγωγών για τη μεταφορά πετρελαίου στα λιμάνια ανοικτής θάλασσας, για την Ινδία στο Chabahar του Ιράν και για την Κίνα στο Gawadr του Πακιστάν. Οι λιμένες Chabahar και Gwadar παρουσιάζουν στρατηγική σημασία για την θαλάσσια επέκταση της Ινδίας και της Κίνας. Μάλιστα, η Ινδία από κοινού με την Ιαπωνία, εισήγαγαν την στρατηγική για τον «Διάδρομο Ανάπτυξης», η οποία συνδέει την Αφρική με την Ασία και την Άπω Ανατολή. Η Σρι Λάνκα, για παράδειγμα, βρίσκεται κατά μήκος των θαλάσσιων οδών επικοινωνίας (SLOCs) τόσο για τη στρατηγική του «Διαδρόμου Ανάπτυξης» της Ινδίας, όσο και της στρατηγικής «One Belt, One Road» της Κίνας [8].

ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ «ΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ»

Στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου, κράτη όπως η Ελλάς, η Τουρκία, το Ισραήλ και η Αίγυπτος διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο, όπως και το Ιράν και η ΕΕ (μέσω της Ελλάδος και της Κύπρου, αλλά και της Γαλλίας και της Ιταλίας, ενεργειακές εταιρείες των οποίων είναι παρούσες στην περιοχή). Εμπλοκή στις υποθέσεις της περιοχής έχουν επίσης μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα (μέσω της πρωτοβουλίας OBOR).

Ο από έτους 2011 εν εξελίξει πόλεμος στην Συρία, επέτρεψε την ανάδειξη εντός του παγκόσμιου συστήματος καταμερισμού ισχύος της μετάβασης στην εποχή της παγκόσμιας πολυπολικότητας ή μονο-πολυπολικότητας. Σε αυτό το θέατρο πολέμου, το Ιράν και η οργάνωση Hezbollah του Λιβάνου υποστηρίζουν το καθεστώς της Δαμασκού, ενώ η στρατιωτική παρέμβαση της Ρωσίας (2015) οδήγησε σε σημαντική σμίκρυνση της επιρροής των ΗΠΑ στην περιοχή, και συνακολούθως σε σιωπηρά ανοίγματα του Κρεμλίνου στην Αίγυπτο, στο Ισραήλ, στην Σαουδική Αραβία και ευρύτερα (για περισσότερα βλ. Δρ. Θρασύβουλος Μαρκέτος, «Ανταγωνισμός ΗΠΑ/ΕΕ και Ρωσίας για τον γεωστρατηγικό έλεγχο της Δυτικής Ευρασίας με ενεργειακό πρόσημο», Foreign Affairs Hellenic Edition, https://www.foreignaffairs.gr/, 11 Ιουνίου 2019).

Η αμερικανική στρατηγική οπισθοχώρηση είχε ως συνέπεια την εκδήλωση περισσότερο ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής από μεσαίες και μικρότερες δυνάμεις (Τουρκία, Ιράν). Άλλες δυνάμεις, εκμεταλλευόμενες την ρευστότητα στην περιοχή, μετακινούνται μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, ώστε να μεγιστοποιούν το όφελος ει δυνατόν και από τις δύο χώρες (Κύπρος, Ισραήλ, Αίγυπτος και Σαουδική Αραβία) [9].