Ο Παλαιός Κόσμος και το Μεσαίο Βασίλειο

Η Τσεχική Δημοκρατία έχει επίσης απογοητευτεί. Το 2014, η τσεχική κυβέρνηση διακήρυξε ότι θα χρησιμεύσει ως «πύλη της Κίνας προς την Ευρώπη». Εκείνη την εποχή, η κινεζική μεγα-εταιρεία CEFC China Energy υποσχόταν να επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια στην χώρα. Ο πρόεδρος της Τσεχίας, Milos Zeman, κατονόμασε τον πρόεδρο της εταιρείας Ye Jianming ως επίτιμο σύμβουλο, μια κίνηση που δικαίωσε τους επικριτές που είχαν υποστηρίξει ότι οι επενδύσεις της Κίνας δεν ήταν ποτέ μόνο οικονομικές -αλλά ήταν και για την οικοδόμηση πολιτικής επιρροής. Στην συνέχεια, η CEFC προχώρησε σε ένα εμπορικό ξεφάντωμα, αγοράζοντας μετοχές από τα πάντα˙ από τσεχικά ποδοσφαιρικά σωματεία και ομίλους μέσων μαζικής ενημέρωσης μέχρι εταιρείες μεταφορών και ζυθοποιίες. Το 2018, μετά από χρόνια αμελητέας προόδου στις επενδύσεις, ξαφνικά ο Ye συνελήφθη στην Κίνα με κατηγορίες διαφθοράς. Η CEFC, μαζί με τις τσεχικές εξαγορές της, αναλήφθηκε από το κινεζικό κράτος.

Σε απάντηση τέτοιων περιστατικών, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν ενισχύσει τους ελέγχους επί των κινεζικών επενδύσεων. Το 2018, η γερμανική κυβέρνηση, επικαλούμενη την εθνική ασφάλεια, εμπόδισε [9] έναν Κινέζο επενδυτή από το να αγοράσει την Leifeld Metal, την κορυφαία γερμανική παραγωγό μετάλλων για την αυτοκινητοβιομηχανία, το διάστημα και τις πυρηνικές βιομηχανίες. Ήταν η πρώτη φορά που η γερμανική κυβέρνηση άσκησε βέτο σε μια εξαγορά από την Κίνα. Την κίνηση αυτή ακολούθησε ένας νέος νόμος που έδωσε στην κυβέρνηση την εξουσία να εμποδίζει έναν μη Ευρωπαίο επενδυτή να αγοράσει ένα ποσοστό 10% ή υψηλότερο (μειωμένο από το 25% [που ίσχυε προηγουμένως]) σε μια γερμανική επιχείρηση. Ο νόμος περιλαμβάνει εταιρείες μέσων μαζικής ενημέρωσης, ένα σημάδι ότι η Γερμανία ανησυχεί για την κινεζική επιρροή επί των πληροφοριών. Ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν υιοθετήσει παρόμοια μέτρα. Εν μέρει ως αποτέλεσμα των αυστηρότερων ελέγχων, καθώς και των αλλαγών στην κινεζική διαδικασία λήψης αποφάσεων, οι κινεζικές άμεσες ξένες επενδύσεις στην ΕΕ μειώθηκαν κατά 50% από την κορύφωσή τους το 2016, σύμφωνα με μια έκθεση του Rhodium Group και του Mercator Institute for China Studies.

Η BRI της Κίνας έχει προσελκύσει ιδιαίτερα τον σκεπτικισμό των πολιτικών της ΕΕ, οι οποίοι βλέπουν «χρυσές χειροπέδες» πίσω από τις υποσχέσεις του Πεκίνου για πλούσιες δαπάνες. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι χειροπέδες κλείνουν ήδη. Το 2016, η Ελλάδα και η Ουγγαρία -αμφότερες αποδέκτες μαζικών κινεζικών οικονομικών επενδύσεων που συνδέονται με την Πρωτοβουλία- αποδυνάμωσαν την ρητορική που χρησιμοποίησε η ΕΕ σε μια ανακοίνωση για την κινεζική επιθετικότητα στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Το 2017, η Ελλάδα τορπίλισε μια δήλωση της ΕΕ για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα. Νωρίς πέρσι, ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Αντόνιο Κόστα, η χώρα του οποίου έχει δεχθεί σημαντικές κινεζικές επενδύσεις, υιοθέτησε μια ισχυρή στάση ενάντια στους αυστηρότερους ευρωπαϊκούς ελέγχους επί των κινεζικών επενδύσεων. «Έχουμε φθάσει τώρα σε μια κατάσταση όπου η Κίνα έχει ουσιαστικά δύναμη βέτο στα όργανα λήψης αποφάσεων της ΕΕ», δήλωσε ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς της ΕΕ σε έναν από μας.

Ένα πλοίο στο κινεζικής ιδιοκτησίας λιμάνι του Πειραιά, τον Σεπτέμβριο του 2017. Alkis Konstantinidis / REUTERS
-----------------------------------------------------

Καθώς ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν απογοητευτεί από την συμπεριφορά της Κίνας, έχουν αρχίσει να πιέζουν για μια πιο συνεκτική στρατηγική σε επίπεδο ΕΕ. Ένα πρόσφατο Λευκό Βιβλίο (White Paper) της ΕΕ [10] για την Κίνα χαρακτηρίζει το Πεκίνο ως «συστημικό αντίπαλο που προωθεί εναλλακτικά πρότυπα διακυβέρνησης» και καλεί την ΕΕ να επιδιώξει μια πιο αμοιβαία σχέση με την Κίνα και να ενισχύσει την δική της βιομηχανική βάση. Στην ετήσια διάσκεψη κορυφής ΕΕ-Κίνας του 2019, η οποία έλαβε χώρα μετά την δημοσίευση της Λευκής Βίβλου, η διάθεση ήταν πιο τεταμένη από όσο τα προηγούμενα χρόνια. Οι Ευρωπαίοι ήρθαν έτοιμοι να αποσπάσουν σημαντικές δεσμεύσεις από τους Κινέζους ομολόγους τους για τις εμπορικές και οικονομικές πολιτικές, και η κινεζική αντιπροσωπεία έφτασε αποδυναμωμένη λόγω του εμπορικού πολέμου με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και οι δύο πλευρές ήθελαν να σηματοδοτήσουν στην Ουάσινγκτον ότι θα μπορούσαν να σημειώσουν πρόοδο χωρίς να καταφύγουν στις επιθετικές τακτικές του προέδρου Donald Trump. Η ΕΕ κατόρθωσε να κερδίσει μια σειρά παραχωρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των δεσμεύσεων για την ολοκλήρωση μιας παλαιάς επενδυτικής συμφωνίας έως το 2020, την βελτίωση της πρόσβασης στην [κινεζική] αγορά για τις ευρωπαϊκές εταιρείες, και τον περιορισμό των αναγκαστικών μεταβιβάσεων τεχνολογίας. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν επίσης να εντατικοποιήσουν τις συζητήσεις τους για την ενίσχυση των διεθνών κανόνων για τις βιομηχανικές επιδοτήσεις στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), τους οποίους είναι γνωστό ότι η Κίνα παραβλέπει. Ωστόσο, δεδομένης της απροθυμίας της Κίνας να πραγματοποιήσει διαρθρωτικές αλλαγές κατά το παρελθόν και της έλλειψης μέτρων επιβολής από την ΕΕ, η Κίνα είναι απίθανο να τηρήσει τις υποσχέσεις της.

ΕΝΑΣ ΔΙΧΑΣΜΕΝΟΣ ΟΙΚΟΣ