Το άλλο δόγμα Κάρτερ

Η απόφαση να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε το καθεστώς στο Ιράν βασίστηκε σε μια σειρά υποθέσεων που έγιναν από την κοινότητα πληροφοριών. Ήταν η εκτίμηση της CIA ότι «η προσπάθεια του Khomeini να κυβερνήσει ένα ημι-ανεπτυγμένο κράτος των τελών του 20ού αιώνα με τα πρότυπα της θεοκρατίας του 10ου αιώνα τελικά θα αποτύχει», όπως το έθεσε η υπηρεσία σε ένα μνημόνιο του 1979 [5] στον Carter και τους ανώτερους συμβούλους εθνικής ασφάλειας. Οι Αμερικανοί δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι μια συμμορία μουλάδων που αποδεκάτιζαν τις τάξεις της επαγγελματικής γραφειοκρατίας θα μπορούσε να διαχειριστεί ένα σύγχρονο κράτος. Οι ευεργετούμενοι από την ανικανότητά τους [στμ: δηλαδή, των κληρικών], όπως πίστευαν οι αξιωματούχοι στην Ουάσινγκτον, θα ήταν δυνάμεις στην ιρανική αριστερά σε συμμαχία με την Σοβιετική Ένωση. Έτσι, ήταν σημαντικό για τις Ηνωμένες Πολιτείες να επισπεύσουν την κατάρρευση του καθεστώτος των κληρικών και να τοποθετήσουν φιλοαμερικανικές φατρίες σε θέση να κληρονομήσουν τον μανδύα της ηγεσίας.

Λίγο μετά την κατάληψη της πρεσβείας, ο Κάρτερ συνέστησε μια διυπηρεσιακή επιτροπή για να επιβλέπει τις μυστικές επιχειρήσεις κατά του νέου καθεστώτος στην Τεχεράνη, τοποθετώντας την υπό την καθοδήγηση του David Aaron, του αναπληρωτή συμβούλου εθνικής ασφάλειας. Οι αξιωματούχοι αναφέρονταν στην ομάδα με διάφορα ονόματα, όπως η «μαύρη ομάδα» [6] και «μαύρο δωμάτιο» [7]. Τα ακριβή επιχειρησιακά σχέδια παραμένουν διαβαθμισμένα. Φαίνεται όμως ότι υπό την καθοδήγηση της επιτροπής, η CIA επιχείρησε να οργανώσει τις εξωτερικές ομάδες της ιρανικής αντιπολίτευσης σε μια συνεκτική δύναμη, προσπάθησε να βοηθήσει τους αντιφρονούντες στο Ιράν, και στρατολόγησε περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Σαουδική Αραβία, για να υπονομεύσουν τη νεογέννητη θεοκρατία.

Πριν όμως η εκστρατεία μπορέσει να σημειώσει μεγάλη πρόοδο, η διοίκηση του Carter τερματίστηκε. Ο Κάρτερ, χτυπημένος από μια αδύναμη οικονομία και εκτεταμένες αντιλήψεις για εκείνον ως αδύναμο ηγέτη, σφυροκοπήθηκε από τον Ρέιγκαν στις εκλογές του 1980. Παραμένει ασαφές εάν ο Ρέιγκαν επέμεινε στο κρυφό πρόγραμμα αλλαγής του καθεστώτος. Οι ιστορικοί θα μάθουν περισσότερα για αυτό όταν τα έγγραφα της κυβέρνησης του Ρέιγκαν αρχίσουν να αποχαρακτηρίζονται τα επόμενα χρόνια.

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ;

Η περίοδος μετά την προεδρία του Κάρτερ, που κυριαρχείται από εικόνες του έργου του στην ανθρωπιστική βοήθεια και την διδασκαλία της Βίβλου, έχει διαστρεβλώσει την δημόσια μνήμη σχετικά με την ιδιοσυγκρασία και την προσέγγισή του στην διακυβέρνηση. Δύσκολα ήταν μια ήπια ψυχή: στην πραγματικότητα, είχε ασυνήθιστη αυτοπεποίθηση, θύμωνε γρήγορα, και συχνά ήταν αδίστακτος. Το πρόβλημά του στο Ιράν δεν ήταν η έλλειψη αποφασιστικότητας αλλά μάλλον οι ασταθείς σύμμαχοι για το Ιράν και ένας ανένδοτος αντίπαλος. Απέτυχε να καταλάβει ότι μια λαϊκιστική επανάσταση που ήταν αποφασισμένη να εξαλείψει όλα όσα την εμπόδιζαν δεν θα μπορούσε να εκμηδενιστεί από πραξικοπήματα ή από τις μηχανορραφίες της CIA. Η Ισλαμική Δημοκρατία μπορεί να ήταν στη νηπιακή της ηλικία, αλλά η επανάσταση εκείνη την εποχή είχε ακόμη την υποστήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ιρανών.

Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, το ισλαμικό καθεστώς έχει χάσει μεγάλο μέρος της νομιμοποίησής του. Ο επαναστατικός ζήλος έχει από καιρό ξεθωριάσει. Το θεοκρατικό κράτος είναι εξαντλημένο: πνίγεται στην διαφθορά και προστατεύεται πίσω από μια ιδεολογία στην οποία λίγοι πιστεύουν πλέον. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον δεν πρέπει να υπερεκτιμά την ικανότητά της να καθορίζει τα αποτελέσματα στο Ιράν. Το Ιράν σήμερα ορίζεται από τον ίδιο βασικό αγώνα που διαμόρφωσε τον περασμένο αιώνα του: ένας πληθυσμός που επιδιώκει ελευθερία αντιμετωπίζει απολυταρχικούς ηγέτες που είναι αποφασισμένοι να διατηρήσουν την εξουσία τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ουάσιγκτον θα διαδραματίσει κάποιο ρόλο, αν και μέτριο. Και αν ο ιρανικός λαός επιτύχει, πιθανότατα θα το κάνει με τρόπο που θα προκαλέσει σύγχυση σε άλλη μια γενιά Αμερικανών οι οποίοι, όπως ο Κάρτερ πριν από αυτούς, πιστεύουν ότι κατάλαβαν το Ιράν καλύτερα από τους Ιρανούς.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Last-Shah-America-Pahlavi-Relations/dp/030021779X
[2] https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d8
[3] https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d110
[4] https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d110
[5] https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d50
[6] https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d24
[7] https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d292

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.