Ο κόσμος δεν είναι έτοιμος για την επόμενη πανδημία

Ορισμένοι παρατηρητές θεωρούν τέτοιες ελλείψεις αναπόφευκτες εν μέσω μιας απρόβλεπτης «μια φορά στον αιώνα» πανδημίας. Αλλά αυτό το φαινομενικά πανταχού παρόν επίθετο συσκοτίζει το γεγονός ότι ο κόσμος έχει αντιμετωπίσει πολλές πανδημίες πιο πρόσφατες από το ξέσπασμα της γρίπης του 1918. Το HIV/AIDS, για παράδειγμα, υπήρχε ως μια επίμονη πανδημία από το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα και συνεχίζει να διεκδικεί έως και ένα εκατομμύριο ζωές ετησίως. (Μέχρι το 2017, το ποσοστό θανάτων που σχετίζεται με το AIDS στη Νότια Αφρική ήταν σχεδόν τέσσερις φορές υψηλότερο από το ποσοστό θανάτων από την COVID-19 στην πλέον πληγείσα πολιτεία των ΗΠΑ τον Ιούλιο του 2021). Το HIV/AIDS προσφέρει επίσης μια ισχυρή υπενθύμιση ότι η πραγματικά παγκόσμια προοπτική για την παγκόσμια υγεία -αυτή που αναγνωρίζει και ζυγίζει σωστά την εμπειρία του παγκόσμιου Νότου- δίνει ένα πολύ διαφορετικό αφήγημα για την πανδημία. Με την έλευση περισσότερων από 30 αντιρετροϊκών [φαρμάκων] που εγκρίθηκαν από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration) για τον HIV, με την σημαντική μείωση των ποσοστών νέων λοιμώξεων στις Ηνωμένες Πολιτείες, με την βελτίωση των θεραπειών για τις συννοσηρότητες και την αντίστοιχη βελτίωση του προσδόκιμου ζωής για τα οροθετικά άτομα, οι Αμερικανοί έφτασαν να πιστεύουν ότι το HIV/AIDS δεν είναι πλέον η μανιασμένη πανδημία που οι Αφρικανοί της υποσαχάριας Αφρικής γνωρίζουν ότι είναι. Ο παγκόσμιος Νότος, αντίθετα, συνεχίζει να αισθάνεται τις χειρότερες επιπτώσεις της νόσου.

Υπήρξαν επίσης άλλες παγκόσμιες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για την δημόσια υγεία στον εικοστό πρώτο αιώνα. Η COVID-19 δεν είναι καν η πρώτη κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο είδος της˙ είναι η δεύτερη μεγάλη επιδημία SARS στον κόσμο μέσα σε 20 χρόνια. Μετά την πρώτη επιδημία το 2003, ο Gro Brundtland, τότε γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, σημείωσε ότι «το SARS είναι μια προειδοποίηση. Το SARS ώθησε ακόμη και τα πιο προηγμένα συστήματα δημόσιας υγείας στο σημείο θραύσης. Αυτές οι προστασίες διατηρήθηκαν, αλλά μόλις. Την επόμενη φορά, μπορεί να μην είμαστε τόσο τυχεροί».

Είναι επίσης δυνατόν, αν όχι πιθανόν, ότι οι πανδημίες θα γίνουν όλο και πιο συχνές [2] τον επόμενο αιώνα. Οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες της ταξιδιωτικής βιομηχανίας αναμένουν ότι τα διεθνή ταξίδια και το εμπόριο θα επιστρέψουν σε επίπεδα προ πανδημίας, δημιουργώντας περισσότερες ευκαιρίες για την εξάπλωση των πανδημιών. Επίσης ανησυχητικές είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής -ιδιαίτερα αυτές που έχουν ως αποτέλεσμα αυξημένες αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπων και ζώων που μπορεί να μεταφέρουν νέα παθογόνα. Πρωτοποριακές μελέτες έχουν δείξει ότι η αποψίλωση των δασών, ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή, συνδέεται στενά με πολλές λεγόμενες ζωονόσους ασθένειες. Οι επιστήμονες έχουν δείξει, για παράδειγμα, ότι πολλά κρούσματα Έμπολα προέρχονται από πρόσφατα αποψιλωμένες περιοχές. Όπως ο Έμπολα, έτσι και η COVID-19 είναι ζωονόσος, όπως και το SARS. Στην πραγματικότητα, περίπου το 75% των εμφανιζόμενων μολυσματικών ασθενειών είναι ζωονόσοι.

Παρόλο που το ξέσπασμα της COVID-19 ήταν καταστροφικό, οι μελλοντικές πανδημίες –που θα ενισχύονται από την ταχεία αποψίλωση των δασών και την κλιματική αλλαγή- μπορεί να είναι ακόμη χειρότερες. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να αρχίσει να προετοιμάζεται για την επόμενη πανδημία τώρα.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΟΔΟΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΟΣ

Η παγκόσμια ανταπόκριση στην COVID-19, παράλληλα με το αναπόφευκτο των μελλοντικών κρίσεων, καταδεικνύει την ανάγκη για έναν μόνιμο θεσμό -που θα αναπτυχθεί και θα συντηρηθεί κατά την διάρκεια πανδημικού καιρού ειρήνης- σχεδιασμένος για να αντιμετωπίσει την επόμενη έξαρση. Παρόλο που τα κράτη μπορεί συνήθως να στερούνται την πολιτική βούληση [3] για να δημιουργήσουν έναν οργανισμό που θα περιμένει μέχρι την επόμενη πανδημία, το τρέχον πολιτικό κλίμα παρουσιάζει μια μοναδική ευκαιρία δράσης.

Το σωστό μοντέλο για έναν τέτοιο οργανισμό είναι ένα μόνιμο παγκόσμιο καταπιστευματικό ταμείο (trust fund) - ουσιαστικά ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο έναντι μεγάλων εστιών ασθενειών. Αυτό το σώμα θα έχει τους οικονομικούς πόρους, την επιδεξιότητα, και τον προγραμματισμό που απαιτούνται για την καταπολέμηση των μελλοντικών παγκόσμιων πανδημιών, ειδικά εκείνων που επηρεάζουν δυσανάλογα τις χώρες χαμηλού εισοδήματος. Όπως και εκείνες σε μια πλήρως υλοποιημένη εκδοχή του προγράμματος ACT-Accelerator του ΠΟΥ, η αποστολή και η δομή του καταπιστεύματος θα περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά εργαλεία: έναν μηχανισμό για την διανομή έκτακτης βοήθειας σε χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο τις πρώτες μέρες της πανδημίας˙ κανάλια για γρήγορη διανομή προμηθειών˙ και τα μέσα για την διευκόλυνση της έρευνας σε διαγνωστικό εξοπλισμό, θεραπευτικά [μέσα], και εμβόλια, και στην συνέχεια την ταχεία κατασκευή και διανομή αυτών των νέων εργαλείων.