Το ουκρανικό δίλημμα της Αφρικής

Στο κλασικό του δοκίμιο για την αποαποικιοποίηση, «Σχετικά με την βία» (Concerning Violence), που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του με τίτλο «The Wretched of the Earth» το 1961, ο ψυχίατρος και πολιτικός φιλόσοφος Frantz Fanon έγραψε ότι «η ουδετερότητα παράγει στον πολίτη του τρίτου κόσμου … μια έλλειψη φόβου και μια προγονική υπερηφάνεια που μοιάζει με περιφρόνηση». Υποστήριξε ότι για τις αφρικανικές χώρες η παραμονή στην ουδετερότητα ήταν απαραίτητη για την επιβίωση. Ωστόσο επέκρινε τους Αφρικανούς ηγέτες διότι επέτρεψαν στην ουδετερότητα να τροφοδοτήσει τις ξένες προσπάθειες για στρατιωτικοποίηση της ηπείρου. Σήμερα, αναδύεται το ίδιο μοτίβο και η προειδοποίηση ισχύει. Η Ρωσία έχει ήδη υποσχεθεί να διευρύνει τις προμήθειες όπλων στις αφρικανικές χώρες, σε αυτή που είναι μια σαφής προσπάθεια εξαγοράς της αφοσίωσης τους. Πλέον, πολλοί ακτιβιστές και ηγέτες σε φιλοδημοκρατικούς κύκλους φοβούνται ότι η ήπειρος εισέρχεται σε άλλη μια περίοδο στην οποία οι προσπάθειες ξένων δυνάμεων να αγοράσουν φίλους στις αφρικανικές κυβερνήσεις θα προαναγγείλουν μια νέα εποχή κακής ηγεσίας.

Η ΧΑΜΕΝΗ ΕΙΡΗΝΗ

Οι αφρικανικές χώρες έχουν μια μοναδική πλεονεκτική θέση έναντι του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αντί να προσκαλέσουν περισσότερες εξ’ αυτών να συμπράξουν στον πόλεμο, οι Δυτικές χώρες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτή την ευκαιρία για να επιτρέψουν στους Αφρικανούς να εφαρμόσουν τα διδάγματα που έχουν μάθει από γενιές πολέμου στο δικό τους έδαφος. Η Αφρικανική Ένωση έχει δηλώσει ότι ένας από τους στόχους της είναι «η σίγαση των όπλων μέχρι το 2030» και οι αφρικανικές χώρες διαθέτουν μερικούς από τους πλέον περίπλοκους μηχανισμούς για την ειρήνη και την ασφάλεια στον κόσμο, εν μέρει διότι χρησιμοποιούνται τόσο συχνά. Το Συμβούλιο Ειρήνης και Ασφάλειας (Peace and Security Council) της Αφρικανικής Ένωσης, για παράδειγμα, είναι ένα μόνιμο όργανο λήψης αποφάσεων εντός της ένωσης, ενώ υπο-περιφερειακές οργανώσεις όπως η Οικονομική Κοινότητα των Δυτικοαφρικανικών Κρατών (Economic Community of West African States, ECOWAS) έχουν φτάσει στο σημείο να δημιουργήσουν τις δικές τους ικανότητες ειρηνευτικών δυνάμεων και έγκαιρης προειδοποίησης. Για όσους έχουν εργαστεί με τέτοιους φορείς, το κυρίαρχο ερώτημα σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι, «πού είναι οι ειρηνευτικές δυνάμεις;» Εκτός από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ (UN Secretary General), οι ίδιοι δεν βλέπουν πολλές αποδείξεις ότι οι παγκόσμιοι ηγέτες προτρέπουν για αποκλιμάκωση. Δεν είναι μια σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης το συγκεκριμένο σενάριο για την αντιμετώπιση του οποίου υπάρχει η διεθνής διπλωματία;

Όντως, οι αφρικανικές χώρες γνωρίζουν πόσο δύσκολος μπορεί να είναι ο τερματισμός των πολέμων. Μόνο στην Ανατολική Αφρική, πολλές συγκρούσεις βρίσκονται σε εξέλιξη, μεταξύ άλλων στην ανατολική ΛΔΚ, στην Αιθιοπία, στην Σομαλία, στο Νότιο Σουδάν και στο Σουδάν. Πολλές από αυτές είναι καταστρεπτικές: υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις γενοκτονίας στην περιοχή Τιγκρέι της Αιθιοπίας και ο σουδανικός λαός συνεχίζει να αγωνίζεται για τον τερματισμό της στρατιωτικής εξουσίας, καθώς άλλες χώρες - συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας - προσφέρουν στο στρατιωτικό καθεστώς στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη. Αυτές οι συγκρούσεις έχουν πυροδοτήσει παρεμβάσεις της Αφρικανικής Ένωσης, της Διακυβερνητικής Υπηρεσίας για την Ανάπτυξη (Inter-Governmental Agency For Development) και της Ανατολικοαφρικανικής Κοινότητας (East African Community), για να μην αναφέρουμε μερικές διμερείς προσπάθειες διαμεσολάβησης. Κάποιοι από αυτούς τους πολέμους μαίνονται εδώ και μια γενιά. Ο συλλογικός δισταγμός των αφρικανικών χωρών να συρθούν στην Ουκρανία πρέπει να ερμηνευθεί, εν μέρει, υπό το φως αυτής της έμφυτης επίγνωσης της μακροπρόθεσμης βλάβης που έχουν προκαλέσει οι πόλεμοι στην ήπειρο.

Η ιστορία υπενθυμίζει στις αφρικανικές χώρες να προσεγγίσουν την σύγκρουση στην Ουκρανία με προσοχή και να αντιμετωπίσουν τους ισχυρισμούς περί φιλίας με καχυποψία. Για πολλούς Αφρικανούς, οι σημερινές προσεγγίσεις τόσο από την Ρωσία όσο και από την Δύση δεν σκοπεύουν στην φιλία. Σκοπεύουν στο να χρησιμοποιηθεί η Αφρική ως μέσο για την επίτευξη ενός σκοπού. Οι αυταρχικοί ηγέτες όπως ο Biya μπορούν και έχουν αποκομίσει οφέλη από τον πόλεμο. Αλλά η κυρίαρχη αφρικανική θέση, δεδομένων των μεγάλων αβεβαιοτήτων σχετικά με τον πόλεμο και την έκβασή του, είναι η απαίτηση για ειρήνη και η παρότρυνση για διπλωματία - και, όποτε είναι δυνατόν, η αποφυγή της υποχρέωσης να διαλέξει πλευρά σε μια σύγκρουση που φαίνεται απίθανο να προσφέρει πολλά στην Αφρική, ιδιαίτερα αν μετατρέψει την ήπειρο σε ένα νέο θέατρο πολέμου πληρεξουσίων.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Digital-Democracy-Analogue-Politics-Transforming/...

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/africa/africa-ukraine-dilemma-between-rus...