Η σταλινική φάση του Πούτιν

Αλλά υπάρχει ένας άλλος πόλεμος του Στάλιν με τον οποίο η περιπέτεια του Πούτιν στην Ουκρανία [4] μπορεί να μοιάζει σε κάποιο βαθμό: ο πόλεμος της Κορέας. Εξάλλου, ήταν ο Στάλιν που ενέκρινε την έναρξη της επίθεσης της Βόρειας Κορέας στον νότο στις 25 Ιουνίου 1950. Και σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, όπως [έκανε] ο Πούτιν στην Ουκρανία, ο Στάλιν υπέθεσε ότι η Νότια Κορέα θα κατακτηθεί σε λίγες εβδομάδες. Και όπως συνέβη με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία φέτος, τα Ηνωμένα Έθνη καταδίκασαν την επίθεση της Βόρειας Κορέας. (Στην τελευταία περίπτωση, τα στρατεύματα των ΗΠΑ εισήλθαν στην σύγκρουση υπό την σημαία του ΟΗΕ). Ως πόλεμος δι’ αντιπροσώπων (proxy war) μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών, ο πόλεμος της Κορέας περιελάμβανε μαχητικά αεροσκάφη και από τις δύο δυνάμεις που διέσχιζαν τον ουρανό, αν και οι Σοβιετικοί πιλότοι είχαν διαταχθεί να μην εισέλθουν στον εναέριο χώρο της Νότιας Κορέας. Όταν έγινε σαφές ότι ο πόλεμος επρόκειτο να διαρκέσει, ο Στάλιν δεν βιαζόταν να τον τερματίσει και έδωσε εντολή στην κυβέρνηση της Βόρειας Κορέας να παρατείνει τις ειρηνευτικές συνομιλίες. Μόνο όταν πέθανε ο Στάλιν κατέστη δυνατός ο τερματισμός της σύγκρουσης, όπως συνέβη με τόσες άλλες προσωπικές πρωτοβουλίες του. Εκτός από τον θάνατο, δεν υπήρχε τίποτα και κανένας που να μπορούσε να σταματήσει τον Στάλιν στα χρόνια του λυκόφωτος -όπως με τον Πούτιν σήμερα.

ΙΒΑΝ Ο ΑΥΤΑΡΧΙΚΟΣ

Αλλά η συμπάθεια του Πούτιν προς τον Σοβιετικό ηγέτη πηγαίνει πέρα από τις αδίστακτες μεθόδους του Στάλιν για να συμπεριλάβει και την πραγματική του κοσμοθεωρία. Όπως ο Στάλιν, ο Πούτιν πιστεύει ότι ο κόσμος χωρίζεται σε σφαίρες επιρροής και υποθέτει ότι μπορεί να σημαδέψει τα εδάφη που πιστεύει ότι του ανήκουν με σαρωτικές πινελιές σε έναν χάρτη. Ο Πούτιν πιστεύει επίσης ότι η Ρωσία μπορεί να ανθίσει σε πολιτική απομόνωση και κάτω από μια πολιτική οικονομικής αυτάρκειας. Συμμερίζεται επίσης τον ιμπεριαλιστικό εθνικισμό του Στάλιν. Αξίζει να θυμηθούμε ότι, παρ' όλη την σοβιετική του ορθοδοξία, ο Στάλιν ήταν έτοιμος να απορρίψει τον μαρξισμό-λενινισμό όταν τον βόλευε και να παίξει επιδέξια το εθνικιστικό χαρτί, κάνοντας έκκληση στα συναισθήματα της κυρίαρχης εθνικής ομάδας. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο [5]. Στην πρώτη του ομιλία προς τον σοβιετικό λαό στο ξέσπασμα του πολέμου, ο Στάλιν δεν ξεκίνησε με το «Σύντροφοι!» αλλά με το «Αδέρφια και αδελφές!». Στο τέλος του πολέμου, έκανε την διάσημη πρόποσή του στις 24 Μαΐου 1945, όχι για τους Σοβιετικούς αλλά για τον ρωσικό λαό: «Ευχαριστώ το ρωσικό έθνος για την εμπιστοσύνη!». Σε αυτές και σε άλλες περιπτώσεις, ο Στάλιν έκανε έκκληση πάνω από όλα στην ρωσική ιστορία και την ρωσική υπερηφάνεια. Μια τέτοια στρατηγική είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του ύστερου Πουτινισμού ή αυτού που συνήθως ονομαζόταν «σωβινισμός της μεγάλης δύναμης».

Ακόμη πιο εμφανής είναι η προσφυγή του Πούτιν στο νομιμοποιημένο αφήγημα του Στάλιν για τη νίκη της Ρωσίας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Σχεδόν αμέσως, ο Στάλιν προσπάθησε να μετατρέψει μια τραγωδία στην οποία σκοτώθηκαν περίπου 20 εκατομμύρια Ρώσοι σε μια ιστορία θριαμβευτικού ηρωισμού. Ταυτόχρονα, ο δικτάτορας χαλιναγώγησε γρήγορα όλους τους στρατηγούς των οποίων η δημοτικότητα μεταξύ των μαζών θα μπορούσε να τους μετατρέψει σε απειλή: πολλοί συνελήφθησαν και σκοτώθηκαν˙ ακόμη και ο Γκεόργκι Ζούκοφ, ο κεντρικός στρατιωτικός διοικητής και αρχιτέκτονας της σοβιετικής νίκης, παραγκωνίστηκε. Ο Στάλιν ανησυχούσε για την αυξανόμενη δημοτικότητα των στρατιωτικών διοικητών και έκανε ό,τι μπορούσε για να ξεχαστούν γρήγορα οι λεπτομέρειες του πολέμου. Ο Πούτιν έχει χτίσει την δική του νομιμοποίηση γύρω από την ιδέα ότι είναι τώρα ο κληρονόμος του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου -όπως είναι επίσημα γνωστός ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ρωσία, σε έναν απόηχο του Πατριωτικού Πολέμου του 1812 κατά του Ναπολέοντα.

Ταυτόχρονα, ο Πούτιν οικειοποιήθηκε το «Αθάνατο Σύνταγμα» (Immortal Regiment), μια ετήσια αστική εκδήλωση μνήμης στην οποία τεράστιος αριθμός Ρώσων παρελαύνουν με φωτογραφίες συγγενών που συμμετείχαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και το μετέτρεψε σε επίσημη μαζική παρέλαση με επικεφαλής τον ίδιο. Έχει επίσης μετατρέψει την σοβιετική λατρεία της νίκης σε μια λατρεία του πολέμου. Έχοντας προετοιμάσει τον δρόμο με το ξαναγράψιμο της ιστορίας [από τον ίδιον], ο Πούτιν κήρυξε την εισβολή στην Ουκρανία ως πόλεμο ενάντια στον «ναζισμό» και την Δύση και τίποτα λιγότερο από μια συνέχεια του ημιτελούς Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου. Πρόκειται για παραχάραξη της ιστορίας σε τεράστια κλίμακα και χειραγώγηση της συλλογικής συνείδησης μιας ολόκληρης χώρας.

Για τον Πούτιν, η ιστορία έχει γίνει βασικό όργανο για την διατήρηση της δικής του κυριαρχίας και τον έλεγχο της χώρας –όπως ακριβώς έγινε και με τον Στάλιν. Πάνω από όλα είναι τα παραδείγματα του Ιβάν του Τρομερού και του Μεγάλου Πέτρου, που παρέχουν τους δίδυμους πυλώνες της σκληρότητας και του ιμπεριαλισμού. Ο Στάλιν προσπάθησε να συνδέσει το καθεστώς του με τον Ιβάν τον Τρομερό αναθέτοντας στον σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν να δημιουργήσει μια ταινία για τον ιστορικό ηγεμόνα και το τρομερό καθεστώς του σε δύο μέρη. (Η απάντηση μιας λογοτεχνικής φυσιογνωμίας εκείνης της εποχής, του Leonid Sobolev, τα λέει όλα: «Πρέπει να μάθουμε να αγαπάμε τους oprichnina», τους διαβόητους φρουρούς του Ιβάν). Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, ότι η συζήτηση για την βάναυση βασιλεία του Ιβάν έχει επιστρέψει υπό τον Πούτιν. Κατά την διάρκεια μιας συγκέντρωσης για την προσάρτηση των τεσσάρων ουκρανικών περιοχών, ο Ivan Okhlobystin, ένας Ρώσος ηθοποιός και πιστός του Πούτιν, ανέβηκε στην σκηνή και φώναξε «Goida!» -η κραυγή μάχης που ήταν το σύνθημα των oprichniki του Ιβάν του Τρομερού. Και ακριβώς όπως ο Στάλιν ανάστησε έναν νέο ρωσικό εθνικισμό στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Πούτιν συνέκρινε τον πόλεμό του στην Ουκρανία με την εκστρατεία του Μεγάλου Πέτρου εναντίον της σουηδικής αυτοκρατορίας.