Το τέλος της εποχής των κυρώσεων;

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι χώρες έχουν θωρακιστεί έναντι των κυρώσεων είναι η ανάπτυξη μη Δυτικών συστημάτων πληρωμών. Όσο οι χώρες συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τα Δυτικά χρηματοπιστωτικά κανάλια, ιδίως το SWIFT, δεν θα είναι ασφαλείς από την εμβέλεια των κυρώσεων. Η πλήρης διακοπή της πρόσβασης μιας χώρας στο SWIFT είναι η πυρηνική επιλογή στο αμερικανικό οπλοστάσιο κυρώσεων. Έχει χρησιμοποιηθεί μόνο μια φορά, εναντίον του Ιράν. Η Κίνα και η Ρωσία προετοιμάζουν επιμελώς τις δικές τους εναλλακτικές λύσεις για το σύστημα ανταλλαγής [οικονομικών] μηνυμάτων σε περίπτωση που οι Δυτικές χώρες αποφασίσουν να τις αποκόψουν και αυτές.

Η εναλλακτική λύση της Κίνας, γνωστή ως Cross-Border Interbank Payment System (CIPS), δεν είναι ακόμη εφάμιλλη του SWIFT. Το 2021, το CIPS διεκπεραίωσε μόλις 12 τρισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγές, ποσό ισοδύναμο με αυτό που το SWIFT επεξεργάζεται σε λιγότερο από τρεις ημέρες. Επιπλέον, το CIPS επικεντρώνεται σε πληρωμές σε ρενμίνμπι, οι οποίες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 10% των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών συναλλαγών. Τέλος, το SWIFT είναι βαθιά ενσωματωμένο στα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά δίκτυα, και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι απίθανο να εγκαταλείψουν ένα σύστημα που λειτουργεί για [να το αντικαταστήσουν με] ένα νέο και πολιτικοποιημένο.

Αλλά η ίδια η ύπαρξη του CIPS είναι μια νίκη για τη Μόσχα και το Πεκίνο: στόχος τους είναι να έχουν μια λειτουργική εναλλακτική λύση στο SWIFT, όχι το μεγαλύτερο σύστημα πληρωμών. Αυτό που έχει σημασία για την Ρωσία και την Κίνα είναι ότι περίπου 1.300 τράπεζες σε περισσότερες από 100 χώρες έχουν ενταχθεί στο πλαίσιο αυτό. Εάν η Ρωσία και η Κίνα αποκοπούν από το SWIFT, το εφεδρικό τους σύστημα είναι έτοιμο. Το Πεκίνο μπορεί μια μέρα να αναγκάσει τις επιχειρήσεις που θέλουν πρόσβαση στην κινεζική αγορά να χρησιμοποιήσουν το CIPS. Με τον τρόπο αυτό, η Κίνα θα οικοδομήσει την ικανότητά της να αποκόπτει χώρες από πληρωμές σε ρενμίνμπι και από την κινεζική οικονομία, όπως ακριβώς οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να αποκόψουν χώρες από πληρωμές σε δολάρια και από την αμερικανική οικονομία.

Ένα τρίτο εργαλείο που χρησιμοποιούν οι αντίπαλοι των ΗΠΑ για να αποφύγουν τις κυρώσεις είναι το ψηφιακό νόμισμα. Σε αυτόν τον τομέα, η Κίνα πρωτοστατεί. Περίπου 300 εκατομμύρια Κινέζοι χρησιμοποιούν ήδη ένα ψηφιακό ρενμίνμπι σε περισσότερες από 20 πόλεις, όπως το Πεκίνο, η Σαγκάη, και η Σενζέν. Αυτό το ψηφιακό νόμισμα εκδίδεται από την κεντρική τράπεζα της Κίνας και αποθηκεύεται στα κινητά τηλέφωνα των Κινέζων πολιτών. Οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες του 2022 στο Πεκίνο αποτέλεσαν πεδίο δοκιμών για το νέο νόμισμα: στις ολυμπιακές εγκαταστάσεις, οι πληρωμές έπρεπε να γίνονται με κάρτα Visa ή με το ψηφιακό ρενμίνμπι. Ο μηχανισμός αναπτύσσεται γρήγορα: οι προβλέψεις λένε ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα χρησιμοποιούν το ψηφιακό ρενμίνμπι μέχρι το 2030.

Το ψηφιακό ρενμίνμπι είναι θωρακισμένο έναντι των κυρώσεων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν τρόπο να περιορίσουν την χρήση ενός εικονικού νομίσματος που εκδίδεται από την κεντρική τράπεζα μιας άλλης χώρας. Αυτό το ψηφιακό νόμισμα διαθέτει επίσης δυνατότητες επιτήρησης: οι κινεζικές υπηρεσίες ασφαλείας μπορούν να παρακολουθούν τις ψηφιακές συναλλαγές για να εντοπίζουν ύποπτα μοτίβα (ή τις επιχειρήσεις ξένων αξιωματικών των μυστικών υπηρεσιών στο κινεζικό έδαφος). Η Κίνα στοιχηματίζει επίσης ότι το ψηφιακό ρενμίνμπι θα προσελκύσει χρήστες σε όλο τον κόσμο. Το 2021, το Πεκίνο εγκαινίασε συνεργασίες με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Ταϊλάνδη για τον διακανονισμό των εξαγωγών σε ψηφιακό ρενμίνμπι. Δεδομένου ότι η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των περισσότερων χωρών, θα ακολουθήσουν πιθανότατα και άλλες τέτοιες συμφωνίες.

Η κεντρική τράπεζα της Κίνας δεν κρύβει την επιθυμία της το ψηφιακό ρενμίνμπι να αμφισβητήσει την ηγεμονία του αμερικανικού δολαρίου. Αλλά ο δρόμος μπροστά της φαίνεται ανηφορικός. Το ψηφιακό ρενμίνμπι παραμένει ένα μικρό παγκόσμιο φαινόμενο, έστω και αν κερδίζει έδαφος. Επιπλέον, η πρόσφατη οικονομική επιβράδυνση της Κίνας, σε συνδυασμό με την έλλειψη μετατρεψιμότητας του ρενμίνμπι, μειώνει την ελκυστικότητα της χώρας για τους επενδυτές. Φαίνεται λιγότερο βέβαιο από όσο παλαιότερα ότι η Κίνα θα αντικαταστήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου την δεκαετία του 2030. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι σε μερικές δεκαετίες, περίπου το ήμισυ της παγκόσμιας παραγωγής θα παράγεται στην Ασία. Σε αυτό το πλαίσιο, ένα περιφερειακό ψηφιακό νόμισμα θα είναι σίγουρα ελκυστικό.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ;

Μεμονωμένα, οι συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων, τα εναλλακτικά συστήματα πληρωμών, και τα ψηφιακά νομίσματα δεν θα έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα των κυρώσεων των ΗΠΑ. Αλλά μαζί, αυτές οι καινοτομίες δίνουν ολοένα και περισσότερο στις χώρες την δυνατότητα να πραγματοποιούν συναλλαγές μέσω καναλιών που δεν καλύπτονται από τις κυρώσεις. Αυτή η τάση φαίνεται μη αναστρέψιμη. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι οι σχέσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου ή Ουάσιγκτον και Μόσχας θα βελτιωθούν σύντομα. Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι τα πράγματα χειροτερεύουν, ωθώντας το Πεκίνο και τη Μόσχα να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την προστασία τους από την επιβολή κυρώσεων.