Τι έμαθε η Κίνα από τον πόλεμο στην Ουκρανία

Από την δύσκολη εμπειρία του Πούτιν με τις κυρώσεις το 2014-15, η Μόσχα καυχιόταν για μια σειρά ελιγμών για να «προστατεύσει» την οικονομία της από τις κυρώσεις˙ με υπερηφάνεια έδωσε στον εαυτό της το παρατσούκλι «Φρούριο Ρωσία». Η Μόσχα αύξησε τα συναλλαγματικά της αποθέματα σε 631 δισεκατομμύρια δολάρια και μετατόπισε σε μεγάλο βαθμό τα αποθέματά της από το δολάριο των ΗΠΑ. Μέχρι το 2021, η Ρωσία είχε μειώσει τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα σε δολάρια στο 16% των συνολικών συναλλαγματικών διαθεσίμων της, ενώ η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας αγόρασε χρυσό αξίας 90 δισεκατομμυρίων δολαρίων και επέκτεινε τα περιουσιακά της στοιχεία σε ρενμίνμπι και άλλα μη δολαριακά. Η Ρωσία εισήγαγε το δικό της εθνικό σύστημα πιστωτικών καρτών Mir και μια εναλλακτική προς το διατραπεζικό σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων SWIFT που εδρεύει στο Βέλγιο.

Ωστόσο, αν η Ρωσία είχε γίνει «ανθεκτική στις κυρώσεις», δεν ήταν καθόλου «προστατευμένη από τις κυρώσεις». Αναγκαστικά, πολλά από τα επανατοποθετημένα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας σε δολάρια είχαν μεταφερθεί στα υψηλής ρευστότητας νομίσματα του Καναδά, της Ιαπωνίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, και της Ευρώπης. Όταν αυτές οι δικαιοδοσίες κινήθηκαν στο ίδιο μήκος κύματος με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να παγώσουν τα ρωσικά αποθεματικά, σχεδόν τα μισά από τα ξένα αποθέματα της Ρωσίας -περίπου 300 δισεκατομμύρια δολάρια- δεν ήταν πλέον προσβάσιμα. Η Ρωσία είδε ακόμη και ένα μέρος των αποθεμάτων χρυσού της να ακινητοποιείται επειδή τα είχε αποθηκεύσει σε δικαιοδοσίες που προσχώρησαν στην προσπάθεια επιβολής κυρώσεων.

Τα άλλα αμυντικά μέτρα της Ρωσίας αποδείχθηκαν ακόμη λιγότερο επιτυχημένα. Μετά από επτά χρόνια εργασίας, το δίκτυο πιστωτικών καρτών Mir είχε εξασφαλίσει μερικούς μεσαίου μεγέθους τραπεζικούς εταίρους στην Ασία. Αλλά όταν το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ ανακοίνωσε τον Σεπτέμβριο του 2022 ότι οι τράπεζες που συνεργάζονται με τη Mir θα θεωρούνταν ότι παρακάμπτουν τις Δυτικές κυρώσεις, οι τράπεζες αυτές στο Καζακστάν, το Τατζικιστάν, την Τουρκία, το Ουζμπεκιστάν, και το Βιετνάμ διέκοψαν τους δεσμούς τους με το σύστημα καρτών της Ρωσίας. Η Ρωσία τα πήγε ακόμη χειρότερα με το Σύστημα Μεταφοράς Χρηματοοικονομικών Μηνυμάτων, τη φερόμενη ως εναλλακτική λύση στο SWIFT. Όπως ήταν αναμενόμενο, δεν υπήρξε ευρεία ζήτηση για ένα σύστημα χρηματοοικονομικών μηνυμάτων με έδρα την Ρωσία, το οποίο είχε περιορισμένη εμβέλεια και ήταν πιο δυσκίνητο και λιγότερο ασφαλές από το SWIFT.

Στον σημερινό διασυνδεδεμένο κόσμο, η πραγματική προστασία από τις κυρώσεις είναι αδύνατη. Η Κίνα είχε μεγαλύτερη επιτυχία από την Ρωσία από αυτήν την άποψη, αλλά έχει επίσης να αντιμετωπίσει ορισμένες σκληρές πραγματικότητες. Για παράδειγμα, η Κρατική Διοίκηση Συναλλάγματος της Κίνας ισχυρίζεται ότι η Κίνα έχει μειώσει το ποσοστό των συναλλαγματικών αποθεμάτων της που κατέχει σε δολάρια ΗΠΑ από 79% το 1995 σε 59% το 2016. (Η Κίνα σταμάτησε να παρέχει ανάλυση εκείνο το έτος). Αλλά ο αυξανόμενος ρόλος των κρατικών τραπεζών της Κίνας στις αγορές συναλλάγματος -αγορές που δεν δηλώνονται- σημαίνει ότι τα πραγματικά αποθέματα της Κίνας σε δολάρια ΗΠΑ είναι άγνωστα και μπορεί να μην έχουν μειωθεί κατά το αναφερόμενο ποσό. Και οι εναλλακτικές λύσεις της Κίνας είναι περιορισμένες. Σε αντίθεση με την Ρωσία, δεν μπορεί να μεταφέρει κανένα από τα συναλλαγματικά της αποθέματα σε ρενμίνμπι -για την προστασία από τον κίνδυνο και την διαχείριση της νομισματικής πολιτικής, τα αποθέματα πρέπει να διατηρούνται σε διαφορετικό νόμισμα από το δικό της. Και οι οικονομίες που έχουν το βάθος για να απορροφήσουν ένα σημαντικό μέρος των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Κίνας είναι όλες μέρος του συνασπισμού που στάθηκε απέναντι στην παραβίαση του διεθνούς δικαίου από την Ρωσία. Δεν είναι σαφές πού μπορεί να πάει η Κίνα.

Η Κίνα έχει επίσης αναπτύξει το δικό της σύστημα πληρωμών σε ρενμίνμπι, το Διασυνοριακό Διατραπεζικό Σύστημα Πληρωμών (Cross-Border Interbank Payment System - CIPS), και έχει δημιουργήσει μηχανισμούς στην κεντρική της τράπεζα για την εκκαθάριση διμερών συναλλαγών με χώρες όπως η Ρωσία, αποφεύγοντας την χρήση του δολαρίου και του ευρώ. Στα τέλη του Μαρτίου του 2022, το CIPS είχε 1.304 συμμετέχοντα ιδρύματα, έναν σημαντικό αριθμό, αλλά περίπου το ένα δέκατο των συμμετεχόντων ιδρυμάτων του SWIFT. Τα αμυντικά βήματα της Κίνας έχουν σημειώσει μεγαλύτερη πρόοδο από αυτά της Ρωσίας -το βάρος της Κίνας ως ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος για την πλειονότητα του κόσμου τής δίνει σημαντική επιρροή στις διμερείς διαπραγματεύσεις. Αλλά θα είναι δύσκολο, ίσως και αδύνατο, για την Κίνα να πείσει τις προηγμένες οικονομίες του κόσμου να εμπιστευθούν τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές ροές σε μια κινεζική πλατφόρμα.

Έτσι, η Κίνα έχει μεγαλύτερη επιρροή από οποιοδήποτε άλλο έθνος για την ανάπτυξη παρακάμψεων και εναλλακτικών λύσεων στις Δυτικές πλατφόρμες, πρωτόκολλα και θεσμούς, και εργάζεται υπερωριακά για να το πραγματοποιήσει αυτό μετά το 2022. Αλλά το Πεκίνο προσκρούει σε οικονομικές και γεωπολιτικές πραγματικότητες που δεν θα του επιτρέψουν να ανατρέψει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα ή να φροντίσει ώστε το ρενμίνμπι να εκτοπίσει το δολάριο και το ευρώ ως το κυρίαρχο διεθνές νόμισμα.

Ο ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΕΚΙΝΟΥ ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ

Το σημαντικότερο ίσως μάθημα κυρώσεων από την τρέχουσα σύγκρουση είναι η ζωτική σημασία των συμμαχιών. Η Ουάσινγκτον έχει τεράστια επιρροή όταν εκμεταλλεύεται την αμερικανική τεχνολογία, τις χρηματοπιστωτικές αγορές, και το δολάριο. Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ωστόσο, θα είχαν ένα κλάσμα της επιρροής τους (και η Ρωσία θα είχε πολυάριθμες παρακάμψεις) αν δεν επρόκειτο για μια κοινή προσπάθεια με την Αυστραλία, τον Καναδά, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, την Ταϊβάν, το Ηνωμένο Βασίλειο, και την ΕΕ.