Ο επικίνδυνος σκιώδης πόλεμος του Ισραήλ με το Ιράν

Το Ισραήλ έχει κάνει σαφή εδώ και καιρό την τάση του να ασκεί στρατιωτική πίεση για να παρεμποδίσει τις πυρηνικές προόδους και τις εξαγωγές όπλων του Ιράν -και, πιο πρόσφατα, το πρόγραμμα τεχνολογίας μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Τους τελευταίους μήνες, ωστόσο, η επιθυμία του Ισραήλ για ρίσκο φαίνεται να έχει αυξηθεί. Στις αρχές Ιανουαρίου, ένα ισραηλινό χτύπημα με στόχο φιλοϊρανικές μαχητικές ομάδες στο εσωτερικό της Συρίας έθεσε εκτός λειτουργίας το διεθνές αεροδρόμιο της Δαμασκού. Αργότερα τον ίδιο μήνα, αναφορές κατέδειξαν ότι το Ισραήλ είχε πραγματοποιήσει μια σημαντική επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος σε στρατιωτική τοποθεσία στην ιρανική πόλη Ισφαχάν. Το Ισραήλ προετοιμάστηκε για αντίποινα από το Ιράν, ενδεχομένως σε πολιτικούς στόχους εκτός της χώρας. Στην συνέχεια, το Ιράν εξαπέλυσε επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη εναντίον ενός εμπορικού δεξαμενόπλοιου στην Αραβική Θάλασσα που ανήκε σε έναν Ισραηλινό επιχειρηματία, σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους. Και μόλις την περασμένη εβδομάδα, ένα σημαντικό ισραηλινό πλήγμα φέρεται [1] να είχε ως στόχο Ιρανούς αξιωματούχους που συνεδρίαζαν σε μια κατοικημένη γειτονιά της Δαμασκού.

Στρατιώτης στέκεται κοντά σε ιρανικό πύραυλο στην Τεχεράνη, τον Απρίλιο του 2022. Majid Asgaripour / West Asia News Agency / Reuters
------------------------------------------

Αυτές οι πρόσφατες επιθέσεις δίνουν συνέχεια σε ένα μοτίβο δεκαετιών ως επί το πλείστον αδήλωτων χτυπημάτων μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν σε αυτό που περιγράφεται ως «σκιώδης πόλεμος» [2] με μέτωπα στην ξηρά, στον αέρα, και στην θάλασσα. Υπήρξε μια σύντομη παύση στις ισραηλινές επιθέσεις κατά του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, όταν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ισλαμικής Δημοκρατίας και των Δυτικών δυνάμεων δημοσιοποιήθηκαν το 2013. Αυτή η ανάπαυλα διήρκεσε μέχρι την απόσυρση της κυβέρνησης Τραμπ από την προκύπτουσα πυρηνική συμφωνία, γνωστή ως Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action – JCPOA), το 2018. Ακόμα κι έτσι, καθ' όλη την διάρκεια της περιόδου κατά την οποία όλα τα μέρη τήρησαν το JCPOA, το Ισραήλ συνέχισε αυτό που οι στρατιωτικοί του εμπειρογνώμονες ονόμασαν «εκστρατεία μεταξύ πολέμων», στοχεύοντας τις υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές και τις αποστολές όπλων μέσω του Ιράκ και της Συρίας σε ομάδες όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο.

Αλλά η εποχή Τραμπ εγκαινίασε πιο τολμηρές ισραηλινές ενέργειες που πλήττουν όλο και περισσότερο πυρηνικούς και μη πυρηνικούς στόχους στο ίδιο το Ιράν. Οι περισσότεροι Ισραηλινοί ηγέτες γιόρτασαν τις πολιτικές «μέγιστης πίεσης» της κυβέρνησης Τραμπ. Αυτή η κοινή πολεμοχαρής άποψη μειώθηκε όταν ο Τζο Μπάιντεν έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ, καθώς επανέφερε την διπλωματία και την επιθυμία να αναβιώσει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Αλλά τώρα το τοπίο αλλάζει στο Ιράν, το Ισραήλ, και τις Ηνωμένες Πολιτείες, με αποτέλεσμα οι κίνδυνοι της κλιμάκωσης να αυξάνονται και πάλι.

ΜΙΑ ΠΙΟ ΡΙΨΟΚΙΝΔΥΝΗ ΣΤΙΓΜΗ ΓΙΑ ΧΤΥΠΗΜΑ

Η κυβέρνηση Μπάιντεν ανέλαβε τα καθήκοντά της με στόχο την αποκατάσταση του JCPOA. Ωστόσο, σε αντίθεση με το παρελθόν, το Ισραήλ δεν σταμάτησε τις επιθέσεις του στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι εταίροι τους προετοιμάζονταν να ξεκινήσουν ξανά την διπλωματία. Αρχικά, η στρατιωτική προσέγγιση του Ισραήλ στο Ιράν φάνηκε στους Αμερικανούς υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ότι μπορούσε να περιοριστεί, ίσως ακόμη και [να λειτουργήσει] ως ένας χρήσιμος τρόπος για να ενθαρρυνθούν οι Ιρανοί να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να αυξηθεί η επιρροή των ΗΠΑ επί των όρων μιας ανανεωμένης συμφωνίας. Οι αντιπαραθέσεις του Ισραήλ με το Ιράν άρχισαν να θεωρούνται ως ένα συνηθισμένο χαρακτηριστικό του περιφερειακού τοπίου. Οι κίνδυνοι των αντιποίνων φαίνονταν διαχειρίσιμοι, καθώς οι ισραηλινές επιθέσεις δεν έμοιαζαν να είναι κάτι για το οποίο οι Ιρανοί νοιάζονταν να κάνουν πολλά, ιδίως δεδομένου του ενδιαφέροντός τους να επιτύχουν ελάφρυνση των κυρώσεων μέσω της πυρηνικής διπλωματίας.

Αλλά όλα αυτά έχουν αλλάξει. Η ίδια η διπλωματία φαίνεται να είναι εκτός τραπεζιού, όχι μόνο για την ομάδα του Μπάιντεν, αλλά ακόμη και για τους Ευρωπαίους ηγέτες που παραδοσιακά είχαν την προδιάθεση να συνεργαστούν με το Ιράν. Οι σημερινοί ηγέτες του Ιράν φαίνεται να ενδιαφέρονται λιγότερο για την πυρηνική διπλωματία καθώς οι πυρηνικές δυνατότητες της Τεχεράνης προχωρούν. Η στρατιωτική αποτροπή δεν είναι πλέον απλώς ένα συμπλήρωμα της διπλωματίας˙ γίνεται γρήγορα η Δυτική εναλλακτική στρατηγική. Η συγκρουσιακή προσέγγιση του Ισραήλ κερδίζει τις εντυπώσεις.

Αρκετές εσωτερικές και γεωπολιτικές αναταραχές κατά την διάρκεια του περασμένου έτους εξηγούν αυτή την μετατόπιση, και συγκεκριμένα οι εκτεταμένες διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος που ξεκίνησαν στο Ιράν τον περασμένο Σεπτέμβριο, η κατάρρευση των διαπραγματεύσεων για την αναβίωση του JCPOA, και η επέκταση της ιρανο-ρωσικής στρατιωτικής σχέσης που αναπτύχθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Όλοι αυτοί οι παράγοντες είναι πιθανό να εντείνουν τις συγκρούσεις μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν και να αυξήσουν την πιθανότητα η σύγκρουση να επεκταθεί στην ευρύτερη περιοχή και να θέσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο τις εναπομείνασες αμερικανικές δυνάμεις, που είναι πιο ευάλωτες στο Ιράκ και την Συρία.