Η ρωσική στρατηγική «ως τα μισά της κόλασης»

Αλλά αργότερα, μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι καταστολές σταμάτησαν ξαφνικά. Κάποιες μάλιστα αναιρέθηκαν: Ο Sergei Beseda αφέθηκε ελεύθερος και επέστρεψε στο γραφείο του στην Λουμπιάνκα και στην συνέχεια εμφανίστηκε σκόπιμα σε διάφορες δημόσιες εκδηλώσεις. Επιπλέον, τον Φεβρουάριο του 2023, ο γιος του, Alexander Beseda, έλαβε μια αξιοσημείωτη προαγωγή και έγινε επικεφαλής του κυβερνητικού τμήματος που επιβλέπει όλες τις υπηρεσίες ασφαλείας.

Με την Ρωσία να αντιμετωπίζει αυξανόμενη πίεση από την Δύση και ταπείνωση στο πεδίο της μάχης, σκληροπυρηνικοί βουλευτές, προπαγανδιστές, και μέλη των μυστικών υπηρεσιών επικαλούνται τον σταλινισμό ως παράδειγμα του τρόπου σωστής διακυβέρνησης της χώρας σε καιρό πολέμου. Και ορισμένοι παρατηρητές, σημειώνοντας τα ακραία μέτρα που έχουν συζητηθεί, έχουν προτείνει ότι ο Πούτιν ακολουθεί ήδη ένα σταλινικό εγχειρίδιο. Αλλά μια τέτοια προσέγγιση θα απαιτούσε πολύ πιο δραματικά βήματα από αυτά που έχει λάβει στην πραγματικότητα ο Πούτιν. Κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ολόκληρη η σοβιετική κυβέρνηση στρατιωτικοποιήθηκε˙ ακόμη και ο Στάλιν και οι υπουργοί του φορούσαν στολές και ανέλαβαν τον βαθμό του στρατηγού. Η οικονομία και η κοινωνία στο σύνολό της κινητοποιήθηκαν πλήρως και μετατράπηκαν σε αυτό που έγινε γνωστό ως «εσωτερικό μέτωπο», με τμήματα του πληθυσμού και ολόκληρα εργοστάσια να μεταφέρονται σε άλλες περιοχές υπό τις διαταγές της κυβέρνησης του Στάλιν. Παρ' όλες τις συζητήσεις, η ρωσική κυβέρνηση δεν υιοθέτησε ποτέ μια πλήρη σταλινική προσέγγιση για την διαχείριση του πολέμου στο εσωτερικό.

Τέλος, υπάρχει το ζήτημα των πυρηνικών όπλων. Τουλάχιστον από το καλοκαίρι του 2022, ο Πούτιν έχει θέσει στο τραπέζι την επιλογή της χρήσης ενός τακτικού πυρηνικού όπλου για να αλλάξει την κατάσταση υπέρ της Ρωσίας. (Τον Σεπτέμβριο ανακοίνωσε ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει «όλα τα διαθέσιμα μέσα» στον πόλεμό της και ότι «αυτό δεν ήταν μπλόφα»). Ακόμα και αν παραμεριστεί η ρητορική του Κρεμλίνου, σκληροπυρηνικοί που πρόσκεινται στο καθεστώς έχουν προτείνει ότι ο ρωσικός στρατός και ο Πούτιν εξέταζαν το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσουν ένα τακτικό πυρηνικό όπλο -για παράδειγμα, εναντίον των υπερασπιστών της Μαριούπολης την άνοιξη του 2022. Παρά τις μεγάλες ρωσικές αποτυχίες, ωστόσο, ο Πούτιν δεν επέλεξε αυτόν τον δρόμο. Αντ' αυτού, ενέτεινε τις προσπάθειές του σε έναν συμβατικό πόλεμο, τον οποίο ενίσχυσε μέσω επιστρατεύσεων και μαζικών αεροπορικών επιδρομών σε ουκρανικές υποδομές.

ΧΩΡΟΣ ΓΙΑ ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ

Κατά την διάρκεια του περασμένου έτους, αναμφισβήτητα το πιο δύσκολο έτος για τον Πούτιν σε περισσότερες από δύο δεκαετίες στην εξουσία, ο Ρώσος πρόεδρος κλιμάκωσε ξανά και ξανά σε πολλά μέτωπα, στο εσωτερικό και στο πεδίο της μάχης. Και όμως, ποτέ δεν ολοκλήρωσε την προσπάθειά του να οδηγήσει την Ρωσία σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο. Γιατί;

Από τα πρώτα στάδια του πολέμου, η έννοια του ολοκληρωτικού πολέμου ήταν σαφώς στις σκέψεις του Πούτιν. Τον Απρίλιο του 2022, ο Πούτιν δήλωσε στην Δούμα ότι «όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα, παρά τον μεταξύ τους ανταγωνισμό, καταλήγουν πάντοτε σε μια ενιαία θέση όταν πρόκειται για βασικά εθνικά συμφέροντα, για την επίλυση ζητημάτων άμυνας και ασφάλειας της πατρίδας μας», ξεκαθαρίζοντας ότι δεν θα γινόταν ανεκτή καμία συζήτηση για τον πόλεμο. Στην συνέχεια, τον Ιούλιο, ο Πούτιν δήλωσε στους ηγέτες των πολιτικών κομμάτων της Ρωσίας ότι η συλλογική Δύση ήταν αυτή που ξεκίνησε τον πόλεμο στην Ουκρανία, υποδεικνύοντας ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί μέρος της μακραίωνης υπαρξιακής μάχης μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης. Και εκφώνησε την πρωτοχρονιάτικη ομιλία του πλαισιωμένος από στρατιώτες.

Ωστόσο, αν κρίνουμε από τις ενέργειες της Ρωσίας, στην πράξη προσπάθησε να κάνει κάτι διαφορετικό από το να διεξάγει ολοκληρωτικό πόλεμο. Σε όλη την διάρκεια του 2022, το Κρεμλίνο έδειχνε ότι είχε στην διάθεσή του πιο δραστικές επιλογές: μπορούσε πάντα να κάνει περισσότερα. Αλλά έδειξε επίσης ότι, προς το παρόν, αρκούνταν στο να φτάσει ως ένα σημείο. Το θέμα εδώ ήταν ότι, θέτοντας αυτές τις ακραίες επιλογές -εθνικοποίηση της βιομηχανίας, κινητοποίηση της οικονομίας, επιδίωξη συστηματικής καταστολής, ή ακόμη και χρήση τακτικών πυρηνικών επιθέσεων- το Κρεμλίνο έθεσε το περιθώριο για κλιμάκωση. Έχει ήδη ανακοινώσει, στην πραγματικότητα, τι περισσότερο θα μπορούσε να κάνει, είτε στο πεδίο της μάχης είτε στην διεξαγωγή καταστολών στο εσωτερικό.

Για τον Πούτιν, η προσέγγιση αυτή εξυπηρετεί πολλαπλούς σκοπούς. Πρωταρχικός στόχος ίσως να είναι οι Δυτικές κυβερνήσεις, οι οποίες ανησυχούν έντονα για το ενδεχόμενο ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης. Το Κρεμλίνο είναι απόλυτο στο να τους δείξει ότι έχει πολλές επιλογές, αλλά μέχρι στιγμής έχει κρατήσει τα πράγματα υπό έλεγχο -σε αντίθεση με το Κίεβο, το οποίο μέσα στην απελπισία του είναι, σύμφωνα με την Ρωσία, επιρρεπές στην κλιμάκωση. Στο εσωτερικό της χώρας, η προσέγγιση της Μόσχας εξυπηρετεί επίσης έναν άλλο σκοπό: να δείξει ότι είναι σε θέση να βαθμονομήσει την απάντησή της στις Δυτικές κυρώσεις και τις στρατιωτικές αποτυχίες, και ότι δεν χρειάζεται να φτάσει μέχρι τέλους, έως ότου να χρειαστεί πραγματικά.

ΤΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ ΕΡΧΟΝΤΑΙ

Η στρατηγική του Πούτιν έχει σημειώσει κάποιες αξιοσημείωτες επιτυχίες. Κατά την διάρκεια του 2022, για παράδειγμα, η ρωσική οικονομία δεν σκόνταψε από την υπερβολική στρατιωτικοποίηση ή τον κυβερνητικό έλεγχο. Αντιθέτως, η οικονομική συρρίκνωση της Ρωσίας ήταν μικρότερη από όσο προέβλεπαν οι περισσότεροι Δυτικοί αναλυτές. Επιπλέον, η στρατηγική βοήθησε επίσης τον Πούτιν να διατηρήσει μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της αυστηροποίησης των κανόνων και της μη αποξένωσης της οικονομικά ενεργής αστικής μεσαίας τάξης της Ρωσίας. Από την πλευρά τους, πολλοί απλοί Ρώσοι ήταν ευτυχείς να αγνοούν τον πόλεμο όσο το δυνατόν περισσότερο, και η στρατηγική του Κρεμλίνου έπαιξε επιδέξια με αυτά τα συναισθήματα: επέτρεψε σε πολλούς Ρώσους να προσποιηθούν ότι δεν θα επηρεαστούν από τον πόλεμο.