Η συνωμοσία κατά της Ρωσίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η συνωμοσία κατά της Ρωσίας

Πώς ο Πούτιν αναβίωσε τον σταλινικό αντιαμερικανισμό για να δικαιολογήσει έναν αποτυχημένο πόλεμο

Ωστόσο, κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά: οι σοβιετικοί στρατιώτες και ο σοβιετικός πληθυσμός είχαν μια ισχυρή συμπάθεια για τους αγγλοαμερικανούς συμμάχους τους. Στην Διάσκεψη του Πότσνταμ τον Ιούλιο του 1945, το συγκρότημα τραγουδιού και χορού του Κόκκινου Στρατού ερμήνευσε δύο από τις πιο δημοφιλείς μελωδίες των Συμμάχων: το βρετανικό εμβατήριο «It's a Long Way to Tipperary» και την αγγλο-αμερικανική λαϊκή μελωδία «There's a Tavern in the Town», γνωστή στην ρωσική εκδοχή της ως «Kabachok». Στην συνέχεια ηχογραφήθηκαν για γραμμόφωνο, και αυτές οι ρωσικές εκδοχές ήταν εξαιρετικά δημοφιλείς στην Σοβιετική Ένωση μαζί με άλλες αμερικανικές επιτυχίες, όπως το «Coming In on a Wing and a Prayer», ένα τραγούδι του Β' Παγκοσμίου Πολέμου για μια συμμαχική βομβιστική επιδρομή που τραγουδήθηκε στα ρωσικά ως «Song of the Bombers». Ένα άλλο δημοφιλές τραγούδι, γνωστό στα ρωσικά ως «And in Trouble and in Battle», το οποίο ερμηνεύτηκε ακόμη και πριν από τον πόλεμο από την ορχήστρα τζαζ του Αλεξάντερ Βαρλάμοφ, αποδείχθηκε ότι ήταν μια ρωσική εκδοχή της αμερικανικής επιτυχίας του 1934 «Roll Along, Covered Wagon, Roll Along».

Δεν ήταν μόνο η μουσική του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών που ήταν εξαιρετικά δημοφιλής μέχρι το τέλος του πολέμου. Το αυτό ήταν και οι ίδιοι οι Σύμμαχοι. Το πρωί της 9ης Μαΐου, μετά την ραδιοφωνική ανακοίνωση της παράδοσης της Γερμανίας στις 3 π.μ., τεράστια πανηγυρικά πλήθη ξεχύθηκαν στους δρόμους της Μόσχας. Τον πατέρα μου, που μόλις είχε κλείσει τα 17 του χρόνια, τον ξύπνησε ένας συμμαθητής του στις τέσσερις τα ξημερώματα και έσπευσαν προς την Κόκκινη Πλατεία, η οποία ήταν ήδη γεμάτη από κόσμο που πανηγύριζε. Καθ' όλη την διάρκεια της ημέρας, ο κόσμος συνέρρεε επίσης στην κοντινή πλατεία όπου βρισκόταν η πρεσβεία των ΗΠΑ, όπως αποτυπώθηκε στις φωτογραφίες των Yakov Khalip και Anatoly Garanin.

«Φυσικά συγκινηθήκαμε και χαρήκαμε από αυτή την εκδήλωση του δημόσιου αισθήματος, αλλά δεν ξέραμε πώς να ανταποκριθούμε σε αυτό», θυμάται ο Κένναν, τότε επιτετραμμένος της πρεσβείας, ο οποίος δεν είχε γίνει ακόμη διάσημος για το «μακρό τηλεγράφημά» του σχετικά με την σοβιετική συμπεριφορά. Οι ορμητικοί Μοσχοβίτες σήκωναν ψηλά όποιον φορούσε στρατιωτική στολή και ήταν έτοιμοι να κάνουν το ίδιο και στο προσωπικό της πρεσβείας μιας φιλικής δύναμης. Ο Κένναν, ο οποίος μιλούσε ρωσικά, διακινδύνευσε να σκαρφαλώσει στο στηθαίο πάνω από την είσοδο της πρεσβείας για να φωνάξει: «Συγχαρητήρια για την ημέρα της νίκης! Όλη η τιμή στους σοβιετικούς συμμάχους!»

Παρόλο που δεν έγινε αντιληπτό από τους Σοβιετικούς εκείνη την εποχή, ο Κένναν μπορούσε ήδη να αισθανθεί τις αναδυόμενες εντάσεις του Ψυχρού Πολέμου. Σύμφωνα με τον ιστορικό, John Gaddis, ακόμη και στον απόηχο του θριάμβου τους επί του Χίτλερ, τα μέλη της συμμαχίας των «Μεγάλων Τριών» [ΗΠΑ, Βρετανία, ΕΣΣΔ] βρίσκονταν ήδη σε πόλεμο μεταξύ τους, τουλάχιστον ιδεολογικά και γεωπολιτικά. Στα τελευταία χρόνια του καθεστώτος Στάλιν, ο αντιαμερικανισμός θα εξυπηρετούσε έναν σημαντικό στρατηγικό σκοπό, την αντιμετώπιση της νέας απειλής της Δύσης προς τις σοβιετικές σφαίρες επιρροής. Ο αντιαμερικανισμός έγινε ο ακρογωνιαίος λίθος της εξωτερικής πολιτικής, της προπαγάνδας, και της αντιπροπαγάνδας για ολόκληρο τον Ψυχρό Πόλεμο. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μια ανάλογη αντιπαράθεση με την Δύση σήμερα έχει βγάλει το παλιό τζίνι από το μπουκάλι -δεν υπάρχουν αποτελεσματικότερα μέσα.

«ΘΑ ΥΠΑΡΞΟΥΝ ΒΟΜΒΕΣ»

Το 2022, ο υποτιμητικός όρος Anglosaksy -«Αγγλοσάξονες»- ξαφνικά άρχισε να χρησιμοποιείται συχνά στις συζητήσεις του Κρεμλίνου και μπήκε στο λεξιλόγιο ακόμη και των απλών Ρώσων. Αλλά ο όρος, ο οποίος αναφέρεται σε ραδιούργους Αμερικανούς που ηγούνται πειθήνιων ευρωπαϊκών δορυφόρων, δεν είναι σε καμία περίπτωση εφεύρεση του καθεστώτος Πούτιν. Προέρχεται απευθείας από το σοβιετικό λεξικό της εξουσίας των τελών της δεκαετίας του 1940 και των αρχών της δεκαετίας του 1950, όταν χρησιμοποιήθηκε για να αναφερθεί στους σημαντικότερους αντιπάλους της Σοβιετικής Ένωσης. Στην τρέχουσα ιδεολογία και προπαγάνδα της, η Μόσχα έχει αναμασήσει διαισθητικά ή συνειδητά τις κλασικές ρωσικές θεωρίες συνωμοσίας, οι οποίες αποτελούσαν πάντα -τόσο στην σοβιετική όσο και στην μετασοβιετική ιστορία- έναν απλό, καθολικό τρόπο για να εξηγηθούν τα προβλήματα της Ρωσίας ή οι επεκτατικές ενέργειες των ηγετών της.

Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, για παράδειγμα, η KGB προώθησε ενεργά την ιδέα μιας μυστικής συνωμοσίας των ΗΠΑ κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Σκεφτείτε το βιβλίο του 1979 που κυκλοφόρησε ευρέως με τίτλο CIA Target: The USSR, του Nikolai Yakovlev, ενός Ρώσου ιστορικού που στρατολογήθηκε από την KGB. Μεταξύ άλλων, ο Yakovlev εξέθεσε μια θεωρία που ήταν τότε δημοφιλής στις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας και στους ρωσικούς εθνικιστικούς κύκλους ότι υπήρχε ένα αμερικανικό «Σχέδιο Ντάλες» -από τον διευθυντή της CIA, Allen Dulles- για την καταστροφή της Σοβιετικής Ένωσης. Όπως έχει δείξει ο Ρώσος ιστορικός, Viktor Shnirelman, η ιδέα αυτή ήταν πιθανότατα εμπνευσμένη από μια σκόπιμη παρερμηνεία μιας οδηγίας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ του 1948, η οποία μπορεί να είχε γίνει γνωστή στις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες. (Η οδηγία ήταν στην πραγματικότητα αποκλειστικά αμυντική και δεν περιείχε ούτε μια λέξη για την «καταστροφή του ρωσικού λαού»). Ο μύθος για την ύπαρξη του «σχεδίου» βρήκε τον δρόμο του ακόμη και σε ορισμένα ρωσικά βιβλία ιστορίας.