Χάνει η Ρωσία τον έλεγχό της στην Κεντρική Ασία;

Σε αντίθεση με την Ρωσία, η οποία βλέπει τα συμφέροντα ασφαλείας της στην Κεντρική Ασία με όρους εθνικής ασφάλειας και γεωπολιτικού ανταγωνισμού, η Κίνα αρκείται στην προστασία των εμπορικών της συμφερόντων και στην διασφάλιση ότι οι εξελίξεις στις γειτονικές χώρες δεν θέτουν σε κίνδυνο την πολιτική σταθερότητα στο εσωτερικό της. Η επαρχία Σιντζιάνγκ, στα δυτικά της Κίνας, συνορεύει με το Καζακστάν, το Κιργιστάν, και το Τατζικιστάν και τους μοιάζει πολύ περισσότερο στον πολιτισμό, την εθνικότητα, την γλώσσα, και την θρησκεία απ' όσο μοιάζει με άλλα μέρη της Κίνας. Από τότε που αυτά τα έθνη απέκτησαν ανεξαρτησία μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το Πεκίνο επιδιώκει φιλικούς δεσμούς μαζί τους από φόβο μήπως εμπνεύσουν ή υποδαυλίσουν τον αυτονομισμό στην Σιντζιάνγκ.

Μια άλλη ανησυχία του Πεκίνου είναι ότι η Κεντρική Ασία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως γέφυρα για τους τζιχαντιστές από το Αφγανιστάν να ενώσουν τις δυνάμεις τους με τους Ουιγούρους εξτρεμιστές στην Σιντζιάνγκ, ειδικά μετά την επίθεση βομβιστή αυτοκτονίας εναντίον της κινεζικής πρεσβείας στη Μπισκέκ, την πρωτεύουσα του Κιργιστάν, το 2016. Εδώ και δεκαετίες, αλλά ιδίως μετά την επίθεση στη Μπισκέκ, η Κίνα έχει πραγματοποιήσει δεκάδες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τους ομολόγους της στην Κεντρική Ασία και εκατοντάδες συναντήσεις υψηλού επιπέδου με τις στρατιωτικές και μυστικές υπηρεσίες τους. Έχει επίσης κλιμακώσει την συνεργασία στον τομέα της στρατιωτικής τεχνολογίας, έχει συμμετάσχει σε πολλαπλά προγράμματα ανταλλαγής που συνδέουν αξιωματικούς της Κεντρικής Ασίας με κινεζικά στρατιωτικά πανεπιστήμια, και έχει πραγματοποιήσει τακτικές κοινές περιπολίες στα σύνορα.

Κατά την διάρκεια αυτών των ανταλλαγών, η Κεντρική Ασία έχει αναδειχθεί σε πεδίο δοκιμών για μέσα ασφαλείας που το Πεκίνο δεν έχει χρησιμοποιήσει ακόμη αλλού. Στο Κιργιστάν, για παράδειγμα, έχει πρωτοπορήσει στην πρακτική της ανάπτυξης ιδιωτικών εταιρειών ασφαλείας για την φύλαξη [11] κινεζικών επενδυτικών έργων. Ένα άλλο τέτοιο πείραμα ήταν η αποστολή κινεζικών παραστρατιωτικών αστυνομικών μονάδων για την περιπολία και την αστυνόμευση των ξένων συνόρων: από το 2018, η Κίνα έχει δημιουργήσει δύο τέτοιες βάσεις στα σύνορα Τατζικιστάν-Αφγανιστάν, λειτουργώντας ως πολλαπλασιαστής δυνάμεων για τις αρχές του Τατζικιστάν. Αν και η πρώτη από αυτές τις βάσεις αποτέλεσε έκπληξη και ενόχληση για το Κρεμλίνο, η δεύτερη, που κατασκευάστηκε το 2021, δεν προκάλεσε τέτοιες αντιρρήσεις. Φαίνεται ότι η Μόσχα έχει καταλήξει να βλέπει την σταδιακά αυξανόμενη παρουσία της Κίνας στον τομέα της ασφάλειας όχι ως ανταγωνιστική πρόκληση αλλά ως ευκαιρία για την κατανομή των βαρών.

ΜΙΑ ΜΟΝΟΠΛΕΥΡΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Η αλλαγή στάσης της Ρωσίας σχετικά με τις κινεζικές βάσεις στο Τατζικιστάν υποδηλώνει μια ευρύτερη αλλαγή: η άνοδος της Κίνας ως κυρίαρχου παίκτη σε χώρες κατά μήκος των συνόρων της -σε αυτό το σημείο ένα αναπόφευκτο αποτέλεσμα- δεν συμβαίνει ενάντια στην θέληση της Ρωσίας, αλλά σε μια εποχή που οι δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών βαθαίνουν, αν και ασύμμετρα και υπέρ της Κίνας. Ακόμη κι αν υπάρχει λόγος ανταγωνισμού στην Κεντρική Ασία, τόσο η Μόσχα όσο και το Πεκίνο θεωρούν τις φιλικές διμερείς σχέσεις ως προτεραιότητα, ιδίως εν μέσω της αυξανόμενης αντιπαράθεσής τους με την Δύση.

Τα ίδια τα κράτη της Κεντρικής Ασίας είναι περίκλειστες χώρες και βρίσκονται ανάμεσα σε δύο μεγάλες δυνάμεις που ευθυγραμμίζονται όλο και περισσότερο. Δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν από το να αντικαταστήσουν την σχεδόν ολοκληρωτική εξάρτηση από την Ρωσία με την σχεδόν ολοκληρωτική εξάρτηση από την Κίνα. Όλες τους προσπαθούν να διαφοροποιήσουν τους δεσμούς τους με τον έξω κόσμο, και από αυτή την άποψη, τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα είναι εξίσου σημαντικές γι' αυτές.

Στην πορεία, η σινο-ρωσική ασυμμετρία ισχύος θα μπορούσε φυσικά να γίνει αρκετά μονόπλευρη ώστε οι Κινέζοι ηγέτες να παρεμβαίνουν στην πολιτική της Κεντρικής Ασίας χωρίς να χρειάζονται την συγκατάθεση ή την βοήθεια του Κρεμλίνου. Αλλά είναι απίθανο ότι αυτό θα μείωνε τα κοινά τους συμφέροντα και την αμοιβαία υποστήριξή τους προς τα αυταρχικά καθεστώτα στην περιοχή. Οι δυνατότητες συνεργασίας παραμένουν πολύ μεγαλύτερες από τον κίνδυνο σύγκρουσης -και η Κεντρική Ασία [παραμένει] ένα μέρος όπου ο κινεζορωσικός άξονας ενισχύεται παρά αποδυναμώνεται.