Το BBC και η παρακμή της βρετανικής ήπιας ισχύος

Κατά την διάρκεια ενός εμφυλίου πολέμου, μερικές φορές οι πιο αξιόπιστες ειδήσεις έρχονται από πολύ μακριά. Καθώς το Σουδάν μετατράπηκε σε ζώνη σύγκρουσης τον περασμένο Απρίλιο, η Παγκόσμια Υπηρεσία του BBC εγκαινίασε ένα έκτακτο «αναδυόμενο» ειδησεογραφικό μέσο για να ενημερώνει τους τοπικούς ακροατές για την επιδείνωση της κατάστασης στην χώρα, παρέχοντας δελτία στα αραβικά από το Λονδίνο, το Αμμάν, και το Κάιρο. Το παγκόσμιο ειδησεογραφικό κανάλι χρησιμοποίησε παλιές και νέες τεχνολογίες παράλληλα: το ραδιόφωνο βραχέων κυμάτων, το μέσο επιλογής των διεθνών ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών από την δεκαετία του 1920, συνδυάστηκε με τροφοδοσία [ειδήσεων] σε ψηφιακά κανάλια και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο στόχος, σύμφωνα με τον διευθυντή της Παγκόσμιας Υπηρεσίας [στμ: World Service του BBC], ήταν να μεταφέρει «σαφείς, ανεξάρτητες πληροφορίες και συμβουλές σε μια εποχή κρίσιμης ανάγκης». Η γλώσσα αυτή, ίσως ασυνείδητα, στηρίχθηκε σε μια έπαρση που χρονολογείται από τις παραμονές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου: ότι το BBC παρουσιάζει ανιδιοτελώς και αμερόληπτα στο παγκόσμιο ακροατήριό του αληθινές, αξιόπιστες ειδήσεις. Πράγματι, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, περιέγραψε την Παγκόσμια Υπηρεσία το 1999 ως «ίσως το μεγαλύτερο δώρο της Βρετανίας στον κόσμο αυτόν τον αιώνα».

Τα κεντρικά γραφεία του Βρετανικού Οργανισμού Ραδιοτηλεόρασης (British Broadcasting Corporation-BBC) στο Λονδίνο, τον Μάρτιο του 2023. Henry Nicholls / Reuters
-----------------------------------------

Η Παγκόσμια Υπηρεσία εκπέμπει σήμερα σε περισσότερες από 40 γλώσσες, προσεγγίζοντας περίπου 365 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε εβδομάδα μέσω ραδιοφώνου και ψηφιακών μέσων. Λειτουργεί από τον μεγαλύτερο δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα του Ηνωμένου Βασιλείου. Το BBC είναι, θεωρητικά τουλάχιστον, ανεξάρτητο από την καθημερινή κυβερνητική παρέμβαση, προστατευόμενο από ένα βασιλικό καταστατικό που το καθιστά υπόλογο στο βρετανικό κοινοβούλιο και όχι σε υπουργούς ή αξιωματούχους της κυβέρνησης. Χρηματοδοτείται κυρίως από ένα τηλεοπτικό τέλος, το οποίο υποχρεούνται νομικά να πληρώνουν όλοι όσοι στο Ηνωμένο Βασίλειο παρακολουθούν προγράμματα του BBC, ραδιοτηλεοπτικά ή διαδικτυακά.

Σήμερα, το BBC ισχυρίζεται ότι ένας πρωτοφανής αριθμός ανθρώπων σε όλο τον κόσμο καταναλώνει τις ειδήσεις του, με ορισμένες εκτιμήσεις να τοποθετούν το παγκόσμιο ακροατήριό του πάνω από τα 500 εκατομμύρια. Η World Service συγκεντρώνει τη μερίδα του λέοντος αυτού του κοινού και μπορεί να ισχυριστεί δικαιολογημένα ότι είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί να διατηρεί έναν υπερμεγέθη ρόλο στην ζωή των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Και όμως, παρά την προφανή σημασία της σε μια εποχή αυξανόμενων διεθνών εντάσεων, η World Service βρέθηκε πρόσφατα σε οικονομικό κίνδυνο. Τον Σεπτέμβριο του 2022, το BBC ανακοίνωσε σημαντικές περικοπές στην Παγκόσμια Υπηρεσία, με την προβλεπόμενη απώλεια σχεδόν 400 θέσεων εργασίας και την παύση των ραδιοφωνικών υπηρεσιών μετάδοσης (οι ψηφιακές προσφορές θα συνεχιστούν) σε μια σειρά ασιατικών γλωσσών. Τον Ιανουάριο, η Παγκόσμια Υπηρεσία τερμάτισε τις εκπομπές της στην αραβική γλώσσα, οι οποίες λειτουργούσαν επί 85 χρόνια. Υπό αυτό το πρίσμα, η δημιουργία μιας αναδυόμενης υπηρεσίας για το Σουδάν φαίνεται λιγότερο ως ένδειξη της δύναμης της Παγκόσμιας Υπηρεσίας και περισσότερο ως αναγνώριση της ζημίας που προκλήθηκε από τις πρόσφατες περικοπές.

Η Παγκόσμια Υπηρεσία είναι ευάλωτη σε τέτοιου είδους περικοπές επειδή, κυρίως, δεν διοικείται από την βρετανική κυβέρνηση ή έναν κρατικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα, αλλά από το BBC, τον ίδιο οργανισμό που προμηθεύει το βρετανικό εγχώριο κοινό με μεγάλο μέρος των ειδήσεων και της ψυχαγωγίας του. Αυτό δίνει στην Παγκόσμια Υπηρεσία πρόσβαση σε τεράστιους τεχνικούς πόρους και αποθέματα ταλέντων και στην φήμη του BBC για τη μετάδοση αληθινών και αξιόπιστων ειδήσεων. Η διαπλοκή της διεθνούς και της εγχώριας ραδιοτηλεόρασης, ωστόσο, αφήνει επίσης εκτεθειμένη την Παγκόσμια Υπηρεσία. Η εχθρότητα προς το BBC μεταξύ ορισμένων ομάδων της βρετανικής δημόσιας ζωής, ιδίως των Συντηρητικών που κυβερνούν την χώρα για πάνω από μια δεκαετία, έχει θέσει σημαντικούς περιορισμούς στην χρηματοδότηση της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Επειδή το ίδιο το BBC πληρώνει σήμερα μεγάλο μέρος του λογαριασμού για την Παγκόσμια Υπηρεσία, οι προσπάθειες μείωσης της συνολικής χρηματοδότησης του BBC είχαν ως αποτέλεσμα να πληγεί η Παγκόσμια Υπηρεσία. Φαινομενικά αγνοώντας τις διεθνείς συνέπειες της εκστρατείας τους εναντίον του ραδιοτηλεοπτικού φορέα, οι εγχώριοι αντίπαλοι του BBC θέτουν σε κίνδυνο ένα από τα βασικά εργαλεία της παγκόσμιας ήπιας ισχύος του Ηνωμένου Βασιλείου.

ΥΠΗΡΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Η σχέση μεταξύ του BBC και της βρετανικής κυβέρνησης ήταν ανέκαθεν πολύπλοκη και διφορούμενη, με τον ραδιοτηλεοπτικό φορέα να είναι θεωρητικά ανεξάρτητος από το κράτος, αλλά συχνά να συνεργάζεται μαζί του. Το BBC ιδρύθηκε πριν από λίγο περισσότερο από έναν αιώνα με ένα κρατικά εγκεκριμένο μονοπώλιο όλων των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το μονοπώλιο, το οποίο διήρκεσε μέχρι το 1955, χορηγήθηκε για εσωτερικούς λόγους, συμπεριλαμβανομένης της επιθυμίας να αποφευχθεί τόσο ο ανταγωνισμός με τις εφημερίδες όσο και η άναρχη, αμερικανικού τύπου ακαταστασία και το χάος στα ραδιοκύματα. Η δημιουργία ενός τόσο ισχυρού ραδιοτηλεοπτικού φορέα στο εσωτερικό της χώρας επέτρεψε στην συνέχεια στην χώρα να αποκτήσει μεγαλύτερο βάρος από όσο της αναλογούσε στην παγκόσμια ραδιοφωνική αρένα. Από το 1932, όταν καθιέρωσε τις πρώτες τακτικές διεθνείς μεταδόσεις του με τη μορφή του Empire Service, το BBC έγινε η μοναδική φωνή του Ηνωμένου Βασιλείου όσον αφορά τους υπερπόντιους ραδιοφωνικούς ακροατές.