Η τελευταία στάση του Πούτιν

Μια Ρωσία επιδεκτική της ειρηνικής συνύπαρξης με την Δύση ίσως να ήταν μια ψευδαίσθηση από την αρχή. Ο Πούτιν πρόβαλλε ένα συμβιβαστικό ύφος νωρίς στην προεδρία του, αν και μπορεί να έτρεφε μίσος για την Δύση, περιφρόνηση για την βασισμένη σε κανόνες τάξη, και μια προθυμία να κυριαρχήσει στην Ουκρανία καθ' όλη την διάρκεια. Σε κάθε περίπτωση, μόλις ανέλαβε εκ νέου την προεδρία το 2012, η Ρωσία αποχώρησε από την βασισμένη σε κανόνες τάξη. Ο Πούτιν χλεύασε το σύστημα ως τίποτε άλλο παρά ένα καμουφλάζ για τις κυρίαρχες Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ρωσία καταπάτησε βίαια την κυριαρχία της Ουκρανίας προσαρτώντας την Κριμαία [8], επανεισάχθηκε στη Μέση Ανατολή υποστηρίζοντας τον Άσαντ στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, και δημιούργησε δίκτυα ρωσικής στρατιωτικής επιρροής και ασφάλειας στην Αφρική. Μια διεκδικητική Ρωσία και μια ανερχόμενη Κίνα συνέβαλαν σε ένα παράδειγμα ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων στο Πεκίνο, τη Μόσχα, ακόμη και μια μετα-τραμπική Ουάσιγκτον.
Παρά τις επιθετικές της ενέργειες και το σημαντικό πυρηνικό της οπλοστάσιο, η Ρωσία δεν είναι σε καμία περίπτωση ομότιμος ανταγωνιστής της Κίνας ή των Ηνωμένων Πολιτειών. Η υπερβολή του Πούτιν στην Ουκρανία υποδηλώνει ότι δεν έχει κατανοήσει αυτό το σημαντικό σημείο. Αλλά επειδή ο Πούτιν έχει παρέμβει σε περιοχές σε όλο τον κόσμο, μια ήττα στην Ουκρανία που θα διέλυε την Ρωσία θα ήταν ένα ηχηρό σοκ για το διεθνές σύστημα.

Η ήττα θα μπορούσε, σίγουρα, να έχει θετικές συνέπειες για πολλές χώρες στην γειτονιά της Ρωσίας. Μην κοιτάξετε πέρα από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όταν η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης επέτρεψε την εμφάνιση περισσότερων από δώδεκα ελεύθερων και ευημερούντων χωρών στην Ευρώπη. Μια εσωστρεφής Ρωσία θα μπορούσε να βοηθήσει στην ενίσχυση μιας «Ευρώπης ολόκληρης και ελεύθερης», για να δανειστώ την φράση που χρησιμοποίησε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, George H. W. Bush, για να περιγράψει τις αμερικανικές φιλοδοξίες για την ήπειρο μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ταυτόχρονα, η αταξία στην Ρωσία θα μπορούσε να δημιουργήσει μια δίνη αστάθειας: λιγότερος ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων από όσο αναρχία των μεγάλων δυνάμεων, οδηγώντας σε έναν κατακλυσμό περιφερειακών πολέμων, μεταναστευτικών ροών, και οικονομικής αβεβαιότητας.

Η κατάρρευση της Ρωσίας θα μπορούσε επίσης να είναι μεταδοτική ή η έναρξη μιας αλυσιδωτής αντίδρασης, οπότε ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες ούτε η Κίνα θα επωφεληθούν επειδή και οι δύο θα δυσκολευτούν να περιορίσουν τις επιπτώσεις. Σε αυτή την περίπτωση, η Δύση θα πρέπει να καθορίσει στρατηγικές προτεραιότητες. Θα ήταν αδύνατο να προσπαθηθεί να καλυφθεί το κενό που θα μπορούσε να αφήσει μια άτακτη ρωσική ήττα. Στην Κεντρική Ασία και τον Νότιο Καύκασο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη θα είχαν λίγες πιθανότητες να αποτρέψουν την Κίνα και την Τουρκία από το να καλύψουν το κενό. Αντί να προσπαθήσουν να τις αποκλείσουν, μια πιο ρεαλιστική στρατηγική των ΗΠΑ θα ήταν να προσπαθήσουν να περιορίσουν την επιρροή τους και να προσφέρουν μια εναλλακτική λύση, ειδικά στην κυριαρχία της Κίνας.

Όποια μορφή κι αν έπαιρνε η ήττα της Ρωσίας, η σταθεροποίηση της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων, θα ήταν ένα ηράκλειο έργο. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, η Δύση θα έπρεπε να βρει μια δημιουργική απάντηση στα ερωτήματα που δεν επιλύθηκαν ποτέ μετά το 1991: Είναι η Ρωσία μέρος της Ευρώπης; Εάν όχι, πόσο ψηλό θα πρέπει να είναι το τείχος μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης και γύρω από ποιες χώρες θα πρέπει να κινείται; Εάν η Ρωσία είναι μέρος της Ευρώπης, πού και πώς ταιριάζει; Πού ξεκινά και πού τελειώνει η ίδια η Ευρώπη; Η ενσωμάτωση της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ θα ήταν μόνο η αρχή αυτού του έργου. Η Λευκορωσία και η Ουκρανία επιδεικνύουν τις δυσκολίες προστασίας της ανατολικής πλευράς της Ευρώπης: αυτές οι χώρες είναι το τελευταίο μέρος όπου η Ρωσία θα εγκατέλειπε τις φιλοδοξίες της για να είναι μεγάλη δύναμη. Και ακόμη και μια κατεστραμμένη Ρωσία δεν θα έχανε όλη την πυρηνική και συμβατική στρατιωτική της ικανότητα.

Δύο φορές τα τελευταία 106 χρόνια —το 1917 και το 1991—εκδοχές της Ρωσίας διαλύθηκαν. Δύο φορές, εκδοχές της Ρωσίας έχουν ανασυσταθεί. Εάν η ρωσική ισχύς υποχωρήσει, η Δύση θα πρέπει να εκμεταλλευτεί αυτή την ευκαιρία για να διαμορφώσει ένα περιβάλλον στην Ευρώπη που χρησιμεύει για την προστασία των μελών, των συμμάχων, και των εταίρων του ΝΑΤΟ. Μια ρωσική ήττα θα έδινε πολλές ευκαιρίες και πολλούς πειρασμούς. Ένας από αυτούς τους πειρασμούς θα ήταν να περιμένουμε ότι μια ηττημένη Ρωσία θα εξαφανιζόταν ουσιαστικά από την Ευρώπη. Αλλά μια ηττημένη Ρωσία μια μέρα θα επιβληθεί εκ νέου και θα επιδιώξει τα συμφέροντά της με τους όρους της. Η Δύση θα πρέπει να είναι πολιτικά και πνευματικά εξοπλισμένη τόσο για την ήττα της Ρωσίας όσο και για την επιστροφή της Ρωσίας.

*Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο τεύχος αρ. 81 (Απρίλιος - Μάιος 2023) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.