Η αδυναμία του Xi Jinping

Πριν από λίγο καιρό, ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, ήταν στην κορυφή. Είχε εδραιώσει την εξουσία μέσα στο Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Είχε ανυψώσει τον εαυτό του στην ίδια επίσημη θέση με τον εμβληματικό ηγέτη του ΚΚΚ, Μάο Τσε Τουνγκ, και είχε καταργήσει τα όρια της προεδρικής θητείας, μένοντας ελεύθερος να ηγηθεί της Κίνας για το υπόλοιπο της ζωής του. Εγχωρίως, καυχιόταν ότι έκανε τεράστια βήματα για τη μείωση της φτώχειας˙ στο εξωτερικό, ισχυρίστηκε ότι ανεβάζει το διεθνές κύρος της χώρας του σε νέα ύψη. Για πολλούς Κινέζους, οι αυταρχικές τακτικές του Xi ήταν το αποδεκτό τίμημα της εθνικής αναγέννησης.

Αφίσες του Σι στην Σαγκάη, τον Μάρτιο του 2016. Aly Song / Reuters
------------------------------------------------------------

Εξωτερικά, ο Xi εξακολουθεί να προβάλλει αυτοπεποίθηση. Σε μια ομιλία του τον Ιανουάριο του 2021, δήλωσε την Κίνα ως «ανίκητη». Όμως στο παρασκήνιο, η εξουσία του αμφισβητείται όσο ποτέ άλλοτε. Με το να απορρίψει τη μακρά παράδοση συλλογικής διακυβέρνησης της Κίνας και με το να δημιουργήσει μια λατρεία προσωπικότητας που θυμίζει εκείνη που περιέβαλλε τον Μάο, ο Σι έχει εξοργίσει τα μέλη του κόμματος. Εν τω μεταξύ, μια σειρά σφαλμάτων πολιτικής απογοήτευσαν ακόμη και υποστηρικτές του. Η αντιστροφή των οικονομικών μεταρρυθμίσεων από τον Xi και η αδέξια απάντησή του στην πανδημία της COVID-19 έχουν γκρεμίσει την εικόνα του ως ήρωα των καθημερινών ανθρώπων. Στις σκιές, η δυσαρέσκεια μεταξύ των ελίτ του ΚΚΚ αυξάνεται.

Είχα για καιρό μια θέση στην πρώτη σειρά στις ίντριγκες της αυλής του ΚΚΚ. Για 15 χρόνια, ήμουν καθηγήτρια στην Κεντρική Κομματική Σχολή, όπου βοήθησα στην εκπαίδευση χιλιάδων υψηλόβαθμων στελεχών του ΚΚΚ που στελεχώνουν την γραφειοκρατία της Κίνας. Κατά την διάρκεια της θητείας μου στην σχολή, συμβούλεψα την ανώτατη ηγεσία του ΚΚΚ για την οικοδόμηση του κόμματος, και συνέχισα να το κάνω μετά την συνταξιοδότησή μου το 2012. Το 2020, αφότου επέκρινα τον Σι, αποβλήθηκα από το κόμμα, μου αφαίρεσαν τα συνταξιοδοτικά μου επιδόματα, και με προειδοποίησαν ότι η ασφάλειά μου ήταν σε κίνδυνο. Τώρα ζω εξόριστη στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά παραμένω σε επαφή με πολλές από τις γνωριμίες μου στην Κίνα.

Στο 20ο Συνέδριο του Εθνικού Κόμματος του ΚΚΚ το περασμένο φθινόπωρο, ο Σι ανέμενε ότι θα του δοθεί μια τρίτη πενταετής θητεία. Και ακόμη κι αν ο αυξανόμενος εκνευρισμός μεταξύ ορισμένων κομματικών ελίτ σημαίνει ότι η υποψηφιότητά του δεν θα περνούσε εντελώς αδιαμφισβήτητη, θα τα καταφέρει. Αλλά αυτή η επιτυχία θα φέρει περισσότερες αναταράξεις στην πορεία. Ενθαρρυμένος [1] από την άνευ προηγουμένου πρόσθετη θητεία, ο Xi πιθανότατα θα σφίξει ακόμη περισσότερο την λαβή του στο εσωτερικό και θα αυξήσει τις φιλοδοξίες του διεθνώς. Καθώς η διακυβέρνηση του Xi γίνεται πιο ακραία, οι εσωτερικές διαμάχες και η δυσαρέσκεια που έχει ήδη προκαλέσει θα δυναμώσουν. Ο ανταγωνισμός μεταξύ διαφόρων φατριών εντός του κόμματος θα γίνει πιο έντονος, περίπλοκος, και βάναυσος από ποτέ.

Σε εκείνο το σημείο, η Κίνα ίσως να βιώσει έναν φαύλο κύκλο στον οποίο ο Xi θα αντιδράσει στην αντιληπτή αίσθηση της απειλής, λαμβάνοντας ολοένα και πιο τολμηρές ενέργειες που προκαλούν ακόμη μεγαλύτερη αντίδραση. Παγιδευμένος σε έναν θάλαμο αντήχησης και αναζητώντας απεγνωσμένα την λύτρωση, ίσως ακόμη και να κάνει κάτι καταστροφικά κακόβουλο, όπως το να επιτεθεί στην Ταϊβάν [2]. Ο Σι ίσως κάλλιστα να καταστρέψει κάτι που έχει κερδίσει η Κίνα κατά την διάρκεια τεσσάρων δεκαετιών: φήμη για σταθερή, ικανή ηγεσία. Στην πραγματικότητα, το έχει ήδη κάνει.

Η ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΜΑΦΙΑ

Από πολλές απόψεις, το ΚΚΚ έχει αλλάξει ελάχιστα από τότε που το κόμμα ανέλαβε την εξουσία το 1949. Τώρα, όπως και τότε, το κόμμα ασκεί τον απόλυτο έλεγχο στην Κίνα, κυβερνώντας τον στρατό της, την διοίκησή της, και το νομοθετικό σώμα της. Η κομματική ιεραρχία, με την σειρά της, απαντά στη Μόνιμη Επιτροπή του Πολιτικού Γραφείου, το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων στην Κίνα. Αποτελούμενη από πέντε έως εννέα μέλη του ευρύτερου Πολιτικού Γραφείου, η Μόνιμη Επιτροπή διευθύνεται από τον γενικό γραμματέα του κόμματος, τον κορυφαίο ηγέτη της Κίνας. Από το 2012, αυτός είναι ο Xi.

Οι λεπτομέρειες του τρόπου λειτουργίας της Μόνιμης Επιτροπής αποτελούν καλά φυλαγμένο μυστικό, αλλά είναι ευρέως γνωστό ότι πολλές αποφάσεις λαμβάνονται μέσω της κυκλοφορίας εγγράφων που αφορούν σημαντικά ζητήματα πολιτικής, στο περιθώριο των οποίων τα μέλη της επιτροπής προσθέτουν σχόλια. Τα κείμενα συντάσσονται από κορυφαίους ηγέτες σε υπουργεία και άλλα κομματικά όργανα, καθώς και από ειδικούς από τα καλύτερα πανεπιστήμια και δεξαμενές σκέψης, και το να κυκλοφορεί το υπόμνημα κάποιου ανάμεσα στα μέλη της Διαρκούς Επιτροπής θεωρείται εύσημο για το ίδρυμα από όπου προέρχεται ο συγγραφέας του. Όταν ήμουν καθηγήτρια, η Κεντρική Σχολή του Κόμματος όριζε ποσόστωση για την παραγωγή τέτοιων υπομνημάτων περίπου ενός ανά μήνα. Οι συγγραφείς των οποίων τα υπομνήματα διαβάστηκαν από τη Μόνιμη Επιτροπή ανταμείβονταν με περίπου 1.500 δολάρια —περισσότερο από τον μηνιαίο μισθό ενός καθηγητή.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του κομματικού συστήματος παρέμεινε σταθερό: η σημασία των προσωπικών διασυνδέσεων. Όταν πρόκειται για την άνοδο κάποιου εντός της κομματικής ιεραρχίας, οι ατομικές σχέσεις, συμπεριλαμβανομένης της οικογενειακής φήμης και της κομμουνιστικής καταγωγής, έχουν εξίσου σημασία με την ικανότητα και την ιδεολογία.