Η αρχή της ιστορίας

Στην χειρότερη περίπτωση, οι μεγάλες δυνάμεις θα μπορούσαν, στον αγώνα τους για παγκόσμια ηγεμονία, να καταφύγουν σε ολοκληρωτικό πόλεμο. Για τους ανθρώπους που μεγάλωσαν στην Δύση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο [19], αυτή η ιδέα θα μπορούσε να φαίνεται τραβηγμένη. Ο ψυχολόγος Steven Pinker έχει κάνει δημοφιλή τον ισχυρισμό ότι η βία -συμπεριλαμβανομένης εκείνης μεταξύ κρατών- από καιρό βαίνει μειούμενη. Η μεταγενέστερη ανάλυση του πολιτικού επιστήμονα Bear Braumoeller και άλλων, ωστόσο, περιέπλεξε σημαντικά την εικόνα. Οι ερευνητές έχουν προτείνει ότι η ένταση της σύγκρουσης φαίνεται να ακολουθεί αυτό που είναι γνωστό ως «νόμος της ισχύος», που σημαίνει ότι μετά από ένα διάλειμμα σχετικής ειρήνης, είναι απολύτως πιθανό ο πόλεμος να επιστρέψει σε μια ακόμη πιο θανατηφόρα ενσάρκωση. Οι υπολογισμοί του επιστήμονα της πληροφορικής Aaron Clauset έδειξαν ότι η «μακροχρόνια ειρήνη» που ακολούθησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο θα έπρεπε να διαρκέσει για έναν ακόμη αιώνα προτού αποτελέσει σημαντική απόδειξη μιας πραγματικής μακροπρόθεσμης μείωσης του πολέμου. Ο Braumoeller υποστήριξε ότι «δεν είναι καθόλου απίθανο να συμβεί στην ζωή σας ένας άλλος πόλεμος που θα ξεπερνούσε τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους σε θανάτους», σημειώνοντας ότι στο τέλος του βιβλίου του για το θέμα «σκέφτηκε εν συντομία να πληκτρολογήσει, “όλοι πρόκειται να πεθάνουμε” και να το αφήσει έτσι».

Η αποφυγή του κινδύνου του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ παράλληλα θα επιτυγχάνονται πρωτοφανείς καινοτομίες στην διεθνή διακυβέρνηση είναι μια δύσκολη υπόθεση. Αλλά είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτή είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε.

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΓΙΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗ

Μια απάντηση σε αυτή την τρομακτική πρόκληση είναι η υποχώρηση. Αν είναι τόσο δύσκολο να διαχειριστούμε με ασφάλεια τις αναδυόμενες τεχνολογίες, υποστηρίζουν ορισμένοι, τότε γιατί δεν αποφεύγουμε να τις εφεύρουμε εξαρχής; Τα μέλη του κινήματος της «αποανάπτυξης» λαμβάνουν ακριβώς αυτή την στάση, αποδοκιμάζοντας την οικονομική ανάπτυξη και την τεχνολογική πρόοδο ως τους κύριους ένοχους πίσω από την αλλοτρίωση, την καταστροφή του περιβάλλοντος, και κάθε είδους άλλη βλάβη. Το 2019, 11.000 επιστήμονες από περισσότερες από 150 χώρες υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή απαιτώντας ο πληθυσμός του κόσμου «να σταθεροποιηθεί —και, ιδανικά, να μειωθεί σταδιακά» και οι χώρες να απομακρύνουν τις προτεραιότητές τους «από την αύξηση του ΑΕΠ».

Παρά την ενστικτώδη ελκυστικότητά της, αυτή η απάντηση είναι μη ρεαλιστική και επικίνδυνη. Δεν είναι ρεαλιστική γιατί απλώς αποτυγχάνει να ασχοληθεί με την αλληλεξάρτηση των κρατών στο διεθνές σύστημα. Ακόμα κι αν οι χώρες του κόσμου συνενώνονταν προσωρινά για να σταματήσουν την καινοτομία, αργά ή γρήγορα κάποιος θα ξαναρχίσει την επιδίωξη της προηγμένης τεχνολογίας.

Όπως και να έχει, η τεχνολογική στασιμότητα δεν είναι ούτως ή άλλως επιθυμητή. Για να δείτε γιατί, σημειώστε ότι οι νέες τεχνολογίες μπορούν να επιδεινώσουν αλλά και να μειώσουν τον κίνδυνο. Μόλις εισαχθεί ένας νέος τεχνολογικός κίνδυνος -όπως τα πυρηνικά όπλα- οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να απαιτήσουν πρόσθετες τεχνολογίες για την διαχείριση αυτού του κινδύνου. Για παράδειγμα, η απειλή που θέτουν τα πυρηνικά όπλα [20] για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους θα μειωνόταν σημαντικά εάν, κατά την διάρκεια ενός πιθανού πυρηνικού χειμώνα, οι άνθρωποι μπορούσαν να παράγουν τρόφιμα χωρίς ηλιακό φως ή εάν τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης μπορούσαν να διακρίνουν πιο αξιόπιστα μεταξύ των διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων και των μικρών επιστημονικών πυραύλων. Αλλά εάν οι κοινωνίες σταματήσουν εντελώς την τεχνολογική πρόοδο, ίσως να προκύψουν νέες τεχνολογικές απειλές που δεν μπορούν να περιοριστούν, επειδή δεν θα έχουν γίνει τα ανάλογα βήματα στην άμυνα. Για παράδειγμα, μια μεγάλη ποικιλία παραγόντων μπορεί να είναι σε θέση να δημιουργήσει άνευ προηγουμένου επικίνδυνα παθογόνα σε μια εποχή που οι άνθρωποι δεν έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο στην έγκαιρη ανίχνευση [21] και την εκρίζωση νέων ασθενειών.

Το status quo, με άλλα λόγια, έχει ήδη ναρκοθετηθεί σε μεγάλο βαθμό με πιθανές καταστροφές. Και ελλείψει αμυντικών μέτρων, οι απειλές από την φύση μπορεί τελικά να οδηγήσουν στην εξαφάνιση του ανθρώπου όπως συμβαίνει για πολλά άλλα είδη: για να επιβιώσουν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους, τα ανθρώπινα όντα θα πρέπει να μάθουν να εκτελούν κατορθώματα όπως η εκτροπή αστεροειδών και η γρήγορη καταπολέμηση νέων πανδημιών [22]. Πρέπει να αποφύγουν τη μοίρα του Ίκαρου —αλλά και πάλι να πετάξουν.

Η πρόκληση είναι να συνεχίσουμε να θερίζουμε τους καρπούς της τεχνολογικής προόδου προστατεύοντας παράλληλα την ανθρωπότητα από τα μειονεκτήματά της. Ορισμένοι ειδικοί αναφέρουν αυτό ως «διαφορική τεχνολογική ανάπτυξη» (“differential technological development”), με την ιδέα να είναι ότι εάν οι άνθρωποι δεν μπορούν να αποτρέψουν την καταστροφική τεχνολογία ή τα ατυχήματα εξ αρχής, μπορούν, με προνοητικότητα και προσεκτικό σχεδιασμό, τουλάχιστον να προσπαθήσουν να αναπτύξουν πρώτα ωφέλιμες και προστατευτικές τεχνολογίες.

Είμαστε ήδη σε ένα παιχνίδι αυτού που ο Richard Danzig, ο πρώην υπουργός Ναυτικών των ΗΠΑ, αποκάλεσε «τεχνολογική ρουλέτα». Δεν έχει πέσει ακόμη ούτε μια ντουφεκιά, αλλά αυτό δεν αλλάζει το πόσο επικίνδυνο είναι το παιχνίδι. Υπάρχουν πολλές περισσότερες καμπές για να τραβηχτεί η σκανδάλη στο μέλλον: ένα άσχημο ατύχημα και ίσως θανατηφόρο είναι αναπόφευκτο, εκτός εάν το είδος μας αλλάξει το παιχνίδι.

ΤΙ ΧΡΩΣΤΑΜΕ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ