Secure ConnectionΗ Ετήσια Ανάλυση Κινδύνου του FRONTEX για το 2023-2024
Διδάγματα και προκλήσεις στην ΕΕ και την Ελλάδα για τις μεταναστευτικές ροές και το διασυνοριακό έγκλημα
Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα
Στις 4 Σεπτεμβρίου 2023, ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX) δημοσίευσε την Ετήσια Ανάλυση Κινδύνου (Annual Risk Analysis) για το 2023-2024, στην οποία παρουσιάζονται στοιχεία του 2022 σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές και το διασυνοριακό έγκλημα. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει ορισμένα στοιχεία για τον σχετικά νεοσύστατο Οργανισμό, αναλύει τα περιεχόμενα του εν λόγω εγγράφου και παραθέτει τα κυριότερα διδάγματα και τις προκλήσεις που αναμένεται να αντιμετωπίσει η ΕΕ και η Ελλάδα στο μέλλον.
Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΥΚΑΚΗΣ είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (Master of Arts) στη «Διακυβέρνηση, Ανάπτυξη και Ασφάλεια στη Μεσόγειο» του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κύριος Ερευνητής του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ), Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.), Ερευνητικός Συνεργάτης του “HERMES” Institute of International Affairs, Security & Geoeconomy (“HERMES” I.I.A.S.GE) και συν-συγγραφέας του βιβλίου «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα» (Εκδόσεις Ινφογνώμων, Απρίλιος 2023) [1].
Όσον αφορά τις κρυφές εισόδους, το 2022 σημειώθηκε μείωση κατά 36% σε σχέση με το προηγούμενο έτος –τόσο στην ξηρά όσο και στην θάλασσα– με ελάχιστη αύξηση στα χερσαία σύνορα με την Τουρκία, τη Μολδαβία, και την Ουκρανία, ενώ το 60% των περιπτώσεων σημειώθηκε στα Δυτικά Βαλκάνια. Τα άτομα που εισήλθαν κρυφά το 2022 ήταν κυρίως άνδρες (94%) κάτω των 34 ετών (59%), ενώ η εθνικότητά τους ήταν ως επί το πλείστον από το Αφγανιστάν (33%), την Συρία (15%), και την Τουρκία (10%). Το μέσο εισόδου, στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν να κρύβονταν μέσα και κάτω από φορτηγά (66%) και μέσα σε πλοία ferries. Οι κρυφές είσοδοι ενδέχεται να αυξηθούν το 2023/2024, ενώ οι νέες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται ειδικά στην ξηρά απαιτούν χρήμα και χρόνο για την βέλτιστη αντιμετώπισή τους. Η συνεργασία, ωστόσο, με τα τελωνεία μπορεί να συμβάλλει στον εντοπισμό τους, καθώς οι περισσότερες περιπτώσεις εντοπίζονται από αυτά λόγω της φύσης τους και του ειδικού εξοπλισμού. Σημαντικός, τέλος, είναι και ο ρόλος των ελέγχων εξόδου από γειτονικές χώρες, ο οποίος μπορεί να ενισχυθεί με την ανάπτυξη προσωπικού του Οργανισμού κατόπιν συναίνεσης.
Εικόνα 9: Απεικόνιση των περιπτώσεων εντοπισμού πλαστογραφίας εγγράφων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ για το 2022 ανά εθνικότητα του κατόχου τους. Πηγή: Ανάλυση Κινδύνου FRONTEX για το 2023/3024
------------------------------------------------------------
Σχετικά με την πλαστογραφία εγγράφων, οι περιπτώσεις κατά το 2022 αυξήθηκαν κατά 5% σε σχέση με το 2021, κυρίως λόγω της άρσης των περιοριστικών μέτρων για τις μετακινήσεις (λόγω COVID-19) και του πολέμου στην Ουκρανία. Η πλαστογραφία αφορούσε κυρίως διαβατήρια και ταυτότητες, και δευτερευόντως διπλώματα οδήγησης και άδειες κυκλοφορίας οχημάτων. Σημαντικός αριθμός περιπτώσεων με πλαστή σφραγίδα συνόρων προέρχονταν από τα Δυτικά Βαλκάνια, ενώ οι περισσότερες περιπτώσεις πλαστών σφραγίδων και αδειών παραμονής εντοπίστηκαν σε Ρώσους πολίτες. Οι χώρες με τα περισσότερα πλαστά έγγραφα ήταν (κατά σειρά) η Αλβανία, η Ουκρανία, και το Ιράν, ενώ στα αεροδρόμια το 2022 εντοπίστηκαν αρκετές περιπτώσεις από την Ινδία και το Πακιστάν με αφετηρία διεθνή αεροδρόμια της Αραβικής χερσονήσου. Ο εντοπισμός περιπτώσεων πλαστογραφίας εγγράφων στα χερσαία εξωτερικά σύνορα της ΕΕ το 2022 αυξήθηκε κατά 50% σε σχέση με το 2021, ενώ ο αντίστοιχος στα θαλάσσια αυξήθηκε ελάχιστα. Η πλαστογραφία εγγράφων στις δευτερεύουσες μετακινήσεις παρέμεινε σταθερός, με τις περισσότερες περιπτώσεις να εντοπίζονται σε αεροπορικά μέσα με προορισμό την Ιρλανδία και τις κυριότερες χώρες προέλευσης να περιλαμβάνουν την Συρία, την Τουρκία, και την Αλβανία. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου ο FRONTEX σκοπεύει να εκπαιδεύσει το προσωπικό του πάνω στις νέες μεθόδους που χρησιμοποιούνται και να εξοπλιστεί με μηχανήματα νέας τεχνολογίας για τον αποτελεσματικότερο εντοπισμό των πλαστών εγγράφων.
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ-ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ
Το πέμπτο μέρος της Ετήσιας Ανάλυσης Κινδύνου για το 2023-2024 αφορά στις δευτερεύουσες μετακινήσεις [18] και τις επιστροφές. Το 2022 σημειώθηκαν οι περισσότερες δευτερεύουσες μετακινήσεις (Εικόνα 10) μετά το 2016 –αυξημένες κατά 92% σε σχέση με το 2021– κυρίως μέσω των Δυτικών Βαλκανίων από άτομα προερχόμενα κατά βάση από το Αφγανιστάν και την Συρία, και δευτερευόντως από τη Νότια Αφρική, την Ασία, και την Λατινική Αμερική. Οι μετανάστες που συλλαμβάνονται εντός της ΕΕ ή περιοχής Σένγκεν, συχνά επιχειρούν να συνεχίσουν τη μετακίνησή τους ζητώντας άσυλο και στην συνέχεια διαφεύγοντας. Τα αίτια των δευτερευουσών μετακινήσεων αφορούν στους διαφορετικούς ρυθμούς αναγνώρισης ασύλου ανά εθνικότητα, τις συνθήκες διαβίωσης και ενσωμάτωσης, καθώς και τις συνθήκες υποδοχής. Όσον αφορά το 2023, οι εν λόγω μετακινήσεις αναμένεται να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα ή ακόμα και να αυξηθούν.
Εικόνα 10: Γράφημα των δευτερευουσών μετακινήσεων από το 2019-2023. Πηγή: Ανάλυση Κινδύνου FRONTEX για το 2023/3024
-------------------------------------------------------------------
Όσον αφορά τις επιστροφές, ο αριθμός τους το 2022 αυξήθηκε ελάχιστα (1,6%) σε σχέση με το 2021 (Εικόνα 11) κυρίως λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς κατά το διάστημα 2018-2022 οι Ουκρανοί πολίτες αντιπροσώπευαν την εθνικότητα με τις περισσότερες επιστροφές. Προβληματισμό προκαλεί επίσης ότι ο αριθμός των αποφάσεων επιστροφών το 2022 αυξήθηκε κατά 9% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (Εικόνα 11), γεγονός που οφείλεται στις μακροχρόνιες διοικητικές και δικαστικές διαδικασίες, την «διαφυγή» των αιτούντων άσυλο, την ανεπάρκεια σε σχετικούς πόρους, και την έλλειψη συνεργασίας από ορισμένα κράτη όπως αυτά της Δυτικής Αφρικής.
Εικόνα 11: Γράφημα των επιστροφών και των αποφάσεων επιστροφών από το 2011-2022. Πηγή: Ανάλυση Κινδύνου FRONTEX για το 2023/3024
--------------------------------------------------------------------------
ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟ ΕΓΚΛΗΜΑ