Οι πηγές της σοβιετικής συμπεριφοράς

Υπό αυτές τις συνθήκες, υπάρχουν όρια στην σωματική και νευρική δύναμη των ίδιων των ανθρώπων. Αυτά τα όρια είναι απόλυτα, και είναι δεσμευτικά ακόμα και για την σκληρότερη δικτατορία, γιατί πέρα από αυτά οι άνθρωποι δεν μπορούν να καθοδηγηθούν. Τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας και οι λοιπές περιοριστικές υπηρεσίες παρέχουν προσωρινά μέσα για να υποχρεώνουν τους ανθρώπους να εργάζονται περισσότερες ώρες πέρα από την δική τους βούληση ή από όσο υπαγορεύουν οι απλές οικονομικές πιέσεις˙ αλλά αν οι άνθρωποί τους επιβιώσουν από αυτές, γίνονται γέροι πριν από την ώρα τους και πρέπει να θεωρηθούν ως ανθρώπινα θύματα στις απαιτήσεις της δικτατορίας. Και στις δύο περιπτώσεις οι καλύτερες δυνάμεις τους δεν είναι πλέον διαθέσιμες στην κοινωνία και δεν μπορούν πλέον να στρατολογηθούν στην υπηρεσία του κράτους.

Εδώ μόνο η νεότερη γενιά μπορεί να βοηθήσει. Η νεότερη γενιά, παρ’ όλες τις αντιξοότητες και τα δεινά, είναι πολυάριθμη και ζωηρή˙ και οι Ρώσοι είναι ένας ταλαντούχος λαός. Αλλά ακόμα μένει να δούμε ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην ώριμη απόδοση των αφύσικων συναισθηματικών καταπονήσεων της παιδικής ηλικίας που δημιούργησε η Σοβιετική δικτατορία και οι οποίες είχαν τεραστίως αυξηθεί από τον πόλεμο. Πράγματα όπως η φυσική ασφάλεια και η γαλήνη του οικιακού περιβάλλοντος έχουν πρακτικά σταματήσει να υπάρχουν στην Σοβιετική Ένωση εκτός των πιο απομακρυσμένων αγροκτημάτων και χωριών. Και οι παρατηρητές δεν είναι ακόμη βέβαιοι εάν αυτό δεν θα αφήσει το σημάδι του στην συνολική ικανότητα της γενιάς που τώρα έρχεται σε ωριμότητα.

Επιπροσθέτως, έχουμε το γεγονός ότι η σοβιετική οικονομική ανάπτυξη, αν και μπορεί να απαριθμήσει μερικά τρομερά επιτεύγματα, έχει υπάρξει ετοιμόρροπα ανομοιογενές και άνισο. Οι Ρώσοι κομμουνιστές που μιλούν για την «ανομοιογενή ανάπτυξη του καπιταλισμού» θα πρέπει να κοκκινίζουν στην σκέψη της δικής τους εθνικής οικονομίας. Εδώ ορισμένοι κλάδοι της οικονομικής ζωής, όπως οι μεταλλουργικές και μηχανουργικές βιομηχανίες, έχουν ξεφύγει από κάθε αναλογία σε σχέση με άλλους τομείς της οικονομίας. Εδώ βρίσκεται ένα έθνος που πασχίζει να γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα ένα από τα μεγάλα βιομηχανικά έθνη του κόσμου, ενώ δεν έχει ακόμη δίκτυο αυτοκινητοδρόμων που να αξίζουν να ονομάζονται έτσι και μόνο ένα σχετικά πρωτόγονο σιδηροδρομικό δίκτυο. Έχουν γίνει πολλά για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της εργασίας και για την διδασκαλία των πρωτόγονων αγροτών σχετικά με την λειτουργία των μηχανών. Αλλά η συντήρηση εξακολουθεί να αποτελεί μια κραυγαλέα έλλειψη σε ολόκληρη την Σοβιετική οικονομία. Η κατασκευή είναι βιαστική και κακής ποιότητας. Η απαξίωση πρέπει να είναι τεράστια. Και σε μεγάλους τομείς της οικονομικής ζωής δεν έχει ακόμη καταστεί εφικτό να ενσταλαχθεί στο εργατικό δυναμικό οτιδήποτε σχετικό με την γενική κουλτούρα της παραγωγής και του τεχνικού αυτοσεβασμού που χαρακτηρίζουν τους εξειδικευμένους εργάτες της Δύσης.

Ο Στάλιν (δεξιά) συνομιλεί με έναν ήδη άρρωστο Λένιν στο Γκόρκι της Ρωσίας, τον Σεπτέμβριο του 1922. Πηγή: wikipedia
----------------------------------------------------------------------

Είναι δύσκολο να δούμε το πώς αυτές οι ελλείψεις μπορούν να διορθωθούν εγκαίρως από έναν κουρασμένο και αποκαρδιωμένο πληθυσμό που εργάζεται σε μεγάλο βαθμό κάτω από την σκιά του φόβου και του καταναγκασμού. Και για όσο διάστημα δεν ξεπερνιούνται, η Ρωσία θα παραμείνει οικονομικά ένα ευάλωτο, και υπό μια έννοια αδύναμο έθνος, ικανό να εξάγει τον ενθουσιασμό του και να ακτινοβολεί την περίεργη γοητεία της πρωτόγονης πολιτικής του ζωτικότητας, αλλά ανίκανο να υποστηρίξει αυτά τα εξαγωγικά είδη με τις πραγματικές αποδείξεις της υλικής δύναμης και ευημερίας.

Εν τω μεταξύ, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με την πολιτική ζωή της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτή είναι η αβεβαιότητα που εμπλέκεται με τη μεταφορά της εξουσίας από ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων σε άλλους.

Αυτό, φυσικά, είναι το εξαιρετικό πρόβλημα της προσωπικής θέσης του Στάλιν. Πρέπει να θυμόμαστε ότι η διαδοχή του στον κολοφώνα της υπεροχής στο Κομουνιστικό κίνημα [μετά την ηγεσία] του Λένιν ήταν η μόνη τέτοια μεταβίβαση ατομικής εξουσίας που έχει βιώσει η Σοβιετική Ένωση. Η μεταβίβαση αυτή χρειάστηκε 12 χρόνια για να παγιωθεί. Κόστισε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων και ταρακούνησε το κράτος μέχρι τα θεμέλιά του. Οι επακόλουθες δονήσεις έγιναν αισθητές σε όλο το διεθνές επαναστατικό κίνημα, εις βάρος του ίδιου του Κρεμλίνου.

Είναι πάντα πιθανό ότι μια άλλη μεταβίβαση εξέχουσας εξουσίας ίσως να γίνει αθόρυβα και ανεπαίσθητα, χωρίς να έχει επιπτώσεις πουθενά. Αλλά και πάλι, είναι πιθανό ότι τα εμπλεκόμενα ερωτήματα ίσως να εξαπολύσουν, για να χρησιμοποιήσω μερικά από τα λόγια του Λένιν, μια από εκείνες τις «απίστευτα γρήγορες μεταβάσεις» από την «ντελικάτη εξαπάτηση» στην «άγρια βία» που χαρακτηρίζει την ρωσική ιστορία, και μπορεί να κλονίσει την σοβιετική εξουσία μέχρι τα θεμέλιά της.