Οι πηγές της σοβιετικής συμπεριφοράς

Αλλά αυτό δεν είναι μόνο ζήτημα του ίδιου του Στάλιν. Από το 1938, υπήρξε επικίνδυνο πάγωμα της πολιτικής ζωής στους υψηλότερους κύκλους της σοβιετικής εξουσίας. Το παν-εθνικό Συνέδριο των Σοβιέτ, θεωρητικά το ανώτατο όργανο του Κόμματος, υποτίθεται ότι συνεδριάζει όχι λιγότερο από μια φορά σε τρία χρόνια. Σύντομα θα έχουν περάσει οκτώ ολόκληρα χρόνια από την τελευταία συνεδρίασή του. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, η συμμετοχή στο Κόμμα έχει διπλασιαστεί αριθμητικά. Η θνησιμότητα των μελών κατά την διάρκεια του πολέμου ήταν τεράστια˙ και σήμερα πάνω από το ήμισυ των μελών του Κόμματος είναι άτομα που έχουν γίνει μέλη από τότε που πραγματοποιήθηκε το τελευταίο συνέδριο του Κόμματος. Εν τω μεταξύ, αυτή η ίδια μικρή ομάδα ανδρών έχει ανελιχθεί στην κορυφή μέσω μιας εκπληκτικής σειράς εθνικών περιπετειών. Σίγουρα υπάρχει κάποιος λόγος για τον οποίο οι εμπειρίες του πολέμου έφεραν βασικές πολιτικές αλλαγές σε όλες τις μεγάλες κυβερνήσεις της Δύσης. Σίγουρα τα αίτια αυτού του φαινομένου είναι αρκετά βασικά για να υπάρχουν κάπου στην αφάνεια της σοβιετικής πολιτικής ζωής, επίσης. Ωστόσο, δεν έχει δοθεί καμία αναγνώριση σε αυτά τα αίτια στην Ρωσία.

Πρέπει να συναχθεί από αυτό ότι ακόμη και μέσα σε μια τόσο πολύ πειθαρχημένη οργάνωση όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει να υπάρχει μια αυξανόμενη απόκλιση ηλικιών, προοπτικών, και συμφερόντων μεταξύ της μεγάλης μάζας των μελών του Κόμματος, που μόλις πρόσφατα στρατολογήθηκαν στο κίνημα, και της μικρής αυτοδιαιωνιζόμενης κλίκας των ανδρών στην κορυφή, τους οποίους τα περισσότερα μέλη του κόμματος δεν έχουν γνωρίσει ποτέ, με τους οποίους δεν έχουν ποτέ συνομιλήσει, και με τους οποίους δεν μπορούν να έχουν καμία πολιτική οικειότητα.

Ποιος μπορεί να πει εάν, υπό αυτές τις συνθήκες, η ενδεχόμενη αναζωογόνηση των ανώτερων σφαιρών της εξουσίας (που είναι μόνο θέμα χρόνου) μπορεί να πραγματοποιηθεί ομαλά και ειρηνικά, ή αν οι αντίπαλοι στην αναζήτηση ανώτερης εξουσίας δεν θα σκύψουν τελικά μέχρι αυτές τις πολιτικά ανώριμες και άπειρες μάζες προκειμένου να βρουν υποστήριξη για τις αντίστοιχες διεκδικήσεις τους; Εάν αυτό συνέβαινε ποτέ, θα μπορούσαν να προκύψουν παράξενες συνέπειες για το Κομμουνιστικό Κόμμα: γιατί το σύνολο των μελών έχει ασκηθεί μόνο στις πρακτικές της σιδηράς πειθαρχίας και της υπακοής και όχι στην τέχνη του συμβιβασμού και της προσαρμογής. Και αν καταφέρει ποτέ η διχόνοια να καταλάβει και να παραλύσει το Κόμμα, το χάος και η αδυναμία της ρωσικής κοινωνίας θα αποκαλύπτονταν σε μορφές πέραν περιγραφής. Γιατί έχουμε δει ότι η σοβιετική εξουσία είναι μόνο μια κρούστα που κρύβει μια άμορφη μάζα ανθρώπων, μεταξύ των οποίων δεν είναι ανεκτή καμία ανεξάρτητη οργανωτική δομή. Στην Ρωσία δεν υπάρχει καν τοπική αυτοδιοίκηση. Η σημερινή γενιά Ρώσων δεν γνώρισε ποτέ τον αυθορμητισμό της συλλογικής δράσης. Εάν, κατά συνέπεια, συνέβαινε ποτέ κάτι που θα διατάρασσε την ενότητα και την αποτελεσματικότητα του Κόμματος ως πολιτικού οργάνου, η Σοβιετική Ρωσία θα μπορούσε να αλλάξει εν μια νυκτί από μια από τις ισχυρότερες σε μια από τους πιο αδύναμες και αξιολύπητες εθνικές κοινωνίες.

Έτσι, το μέλλον της σοβιετικής εξουσίας μπορεί να μην είναι σε καμία περίπτωση τόσο ασφαλές όσο η ρωσική ικανότητα για αυταπάτη θα το έκανε να φαίνεται στους άνδρες στο Κρεμλίνο. Το ότι μπορούν να κρατήσουν την εξουσία στα χέρια τους, το έχουν επιδείξει. Το ότι μπορούν να την παραδώσουν αθόρυβα και με ευκολία σε άλλους, μένει να αποδειχθεί. Εν τω μεταξύ, οι κακουχίες της διακυβέρνησής τους και οι αντιξοότητες της διεθνούς ζωής έχουν προκαλέσει βαρύ τίμημα στις δυνάμεις και τις ελπίδες του σπουδαίου λαού στον οποίον στηρίζεται η εξουσία τους. Είναι περίεργο να σημειωθεί ότι η ιδεολογική δύναμη της σοβιετικής εξουσίας είναι ισχυρότερη σήμερα σε περιοχές πέρα από τα σύνορα της Ρωσίας, πέρα από την εμβέλεια της αστυνομικής της δύναμης. Αυτό το φαινόμενο φέρνει στον νου μια σύγκριση που χρησιμοποιείται από τον Thomas Mann στο σημαντικό του μυθιστόρημα Buddenbrooks. Παρατηρώντας ότι οι ανθρώπινοι θεσμοί εμφανίζουν συχνά τη μεγαλύτερη εξωτερική λαμπρότητα σε στιγμές που η εσωτερική αποσύνθεση είναι στην πραγματικότητα πιο προχωρημένη, συνέκρινε την οικογένεια Buddenbrook, στις ημέρες της μεγαλύτερης αίγλης της, με ένα από εκείνα τα αστέρια των οποίων το φως λάμπει πιο έντονα σε αυτόν τον κόσμο όταν στην πραγματικότητα έχει εδώ και καιρό πάψει να υπάρχει. Και ποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι το ισχυρό φως που εξακολουθεί να εκπέμπει το Κρεμλίνο στους δυσαρεστημένους λαούς του Δυτικού κόσμου δεν είναι η ισχυρή μεταγενέστερη λάμψη ενός αστερισμού που βρίσκεται στην πραγματικότητα σε φθίνουσα πορεία; Αυτό δεν μπορεί να αποδειχθεί. Και δεν μπορεί να διαψευσθεί. Αλλά η πιθανότητα παραμένει (και κατά την γνώμη του γράφοντος είναι ισχυρή) ότι η σοβιετική εξουσία, όπως και ο καπιταλιστικός κόσμος κατά την αντίληψή της, φέρει μέσα της τους σπόρους της δικής της αποσύνθεσης, και ότι η βλάστηση αυτών των σπόρων είναι αρκετά προχωρημένη.

IV

Είναι σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να αναμένουν στο ορατό μέλλον να χαίρουν πολιτικής οικειότητας με το σοβιετικό καθεστώς. Πρέπει να συνεχίσουν να θεωρούν την Σοβιετική Ένωση ως αντίπαλο και όχι ως εταίρο στην πολιτική σκηνή. Πρέπει να συνεχίσουν να αναμένουν ότι οι σοβιετικές πολιτικές θα αντικατοπτρίζουν όχι αφηρημένη αγάπη για ειρήνη και σταθερότητα, όχι πραγματική πίστη στην δυνατότητα μόνιμης ευτυχούς συνύπαρξης των σοσιαλιστικών και των καπιταλιστικών κόσμων, αλλά μάλλον μια επιφυλακτική, επίμονη πίεση προς την διατάραξη και την αποδυνάμωση όλων των ανταγωνιστικών επιρροών και αντίπαλων δυνάμεων.