Εγκαταλείψτε τα όπλα σας!

Οι πιθανότητες ήταν μάλλον ενάντια σε κάθε εκστρατεία τής αντιπολίτευσης στην Συρία, είτε μη βίαιη είτε βίαιη, με δεδομένη την βαρβαρότητα τού καθεστώτος. Αλλά, όσο αντιφατικό και αν φαίνεται, η πολιτική αντίσταση λειτουργούσε στην Συρία και θα είχε μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας από όσο ο ένοπλος αγώνα. Πράγματι, αντί να προβάλλει τα όρια της μη βίαιης αντίστασης, η πορεία τής Συρίας δείχνει το πόσο καταστροφική μπορεί να είναι η επιλογή τής βίας. Λειτούργησε για τις δυνάμεις τού Ασάντ, ενώ έκανε την αντιπολίτευση εξ ολοκλήρου εξαρτημένη από την εξωτερική ένοπλη επέμβαση. Αν και απόλυτα κατανοητή, δεδομένης τής κλίμακας της καταστολής, η εμπλοκή τού Άσαντ με τους δικούς του βίαιους όρους είχε τραγικές - αλλά προβλέψιμες - συνέπειες.

ΛΕΣ ΟΤΙ ΘΕΛΕΙΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ…

Η σύγκριση αυτών των περιπτώσεων αναδεικνύει μερικά βασικά σημεία. Πρώτον, οι μη βίαιες εκστρατείες προσελκύουν πολύ μεγαλύτερη ποικιλομορφία συμμετεχόντων από ό, τι οι ένοπλες, κάτι που αυξάνει τις πιθανότητες αποστασίας μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας και των άλλων ελίτ τού καθεστώτος. Υπάρχει, όντως, ασφάλεια στους αριθμούς, ειδικά όταν οι διαδηλωτές αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα τής κοινωνίας. Δεύτερον, οι μη βίαιες εκστρατείες που πέτυχαν χρησιμοποίησαν μια ποικιλία από τακτικές. Στην Συρία, από την άλλη πλευρά, οι μη βίαιοι ακτιβιστές είχαν την τάση να στηρίζονται αποκλειστικά στις διαδηλώσεις και τις καταλήψεις, οι οποίες είναι από τις πιο επικίνδυνες μεθόδους πολιτικής αντίστασης. Οι απόπειρες για απεργίες, μποϊκοτάζ, και άλλες μορφές μαζικής μη-συνεργασίας ήταν αδύναμες, εντοπισμένες και δεν είχαν υποστήριξη.

Τρίτον, αν και οι διαδηλώσεις τής Αραβικής Άνοιξης ενέπνευσαν η μια την άλλη και ενώθηκαν με ένα παρόμοιο, εικονικό σύνθημα που διατυπώθηκε για πρώτη φορά στην Τυνησία – «Ο λαός θέλει την πτώση τού καθεστώτος» - δύσκολα ήταν όλες το ίδιο. Στην πραγματικότητα, τα διαφορετικά αποτελέσματα σε κάθε χώρα υπογραμμίζουν το γιατί οι μη βίαιες ομάδες πρέπει να αντισταθούν στον πειρασμό να αναπαράγουν μια μαζική διαδήλωση σε άλλη χώρα χωρίς μια ευρύτερη δική τους στρατηγική, ιδίως όταν η μαζική διαδήλωση αντιπροσωπεύει το φινάλε μιας πολύ πιο μακρόχρονης μη βίαιης εκστρατείας. Τέταρτον, πέραν του ότι σκοτώνει περισσότερους άοπλους πολίτες και υπονομεύει την συμμετοχικότητα, η ένοπλη αντίσταση καθιστά τις ομάδες ανταρτών επικίνδυνα εξαρτημένες από εξωτερική υποστήριξη. Τόσο στην Λιβύη όσο και στην Συρία, αυτή η ολοκληρωτική εξάρτηση έκανε τους αντάρτες πιο ευάλωτους σε κατηγορίες ότι ήταν πράκτορες ξένων εχθρών. Επιπλέον, η διεθνής υποστήριξη προς τις ένοπλες ομάδες είναι συνήθως υπό όρους και άστατη, υποβάλλοντας τις ομάδες των ανταρτών στις ιδιοτροπίες των χορηγών τους (όπως δείχνει η απροθυμία τής Ουάσιγκτον να τηρήσει τις υποσχέσεις της για σημαντική βοήθεια προς τους αντάρτες τής Συρίας).

Κατά την περσινή συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα μίλησε σε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης για τον ουσιαστικό ρόλο που έχει παίξει η κοινωνία των πολιτών σχεδόν σε κάθε σημαντικό κοινωνικό και πολιτικό μετασχηματισμό τού τελευταίου μισού αιώνα, από το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα στις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι τον αγώνα κατά του κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη και μέχρι τον αγώνα κατά του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική. Το δικαίωμα του ειρηνικώς συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, είπε ο Ομπάμα, «δεν είναι μια δυτική αξία˙ Είναι ένα καθολικό δικαίωμα». Αλλά το περιθώριο για το δικαίωμα αυτό συρρικνώνεται σε πολλά μέρη τού κόσμου. Οι χώρες ψηφίζουν νόμους για να καταπνίξουν την κοινωνία των πολιτών, να περιορίσουν την πρόσβαση των μη κυβερνητικών οργανώσεων στην ξένη χρηματοδότηση, να πατάξουν την τεχνολογία των επικοινωνιών, και, σε πιο ακραίες περιπτώσεις, να συλλάβουν και να παρενοχλήσουν δημοσιογράφους και ακτιβιστές. Ο Ομπάμα κάλεσε τις κυβερνήσεις να αγκαλιάσουν τις ομάδες τής κοινωνίας των πολιτών ως εταίρους και, σε μια ελαφρώς πιο νευρική έκκληση, πίεσε κυβερνήσεις και μη κυβερνητικές οργανώσεις να καταλήξουν σε πιο καινοτόμους και αποτελεσματικούς τρόπους για να υποστηρίξουν ομάδες και ακτιβιστές που αγωνίζονται ενάντια στην αδικία και την καταπίεση.

Αλλά αυτό εγείρει το ερώτημα ποιες μορφές εξωτερικής βοήθειας σε μη βίαια κινήματα πολιτών λειτουργούν και ποιες όχι. Η ιδέα τού «μη βλάπτειν» παραμένει μια κομβική αρχή για το πώς οι εξωτερικές κυβερνήσεις και οι θεσμοί θα προωθήσουν την δημοκρατία και θα βοηθούν ομάδες τής κοινωνίας των πολιτών σε άλλες χώρες. Η διεθνής υποστήριξη σε τέτοιες κινήσεις μπορεί να λάβει πολλές μορφές, όπως η παρακολούθηση δικών πολιτικών κρατουμένων, η συμμετοχή σε κινήσεις αλληλεγγύης για την στήριξη του δικαιώματος του συνέρχεσθαι ειρηνικώς, η παροχή εναλλακτικών καναλιών ειδήσεων και πληροφοριών, οι στοχευμένες προειδοποιήσεις προς αξιωματούχους ασφαλείας που θα μπορούσαν να μπουν στον πειρασμό να χρησιμοποιήσουν θανατηφόρα βία κατά των μη βίαιων διαδηλωτών, και η υποστήριξη της γενικής ικανότητας οικοδόμησης ομάδων πολιτών και ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης. Αλλά οι τοπικοί φορείς είναι σε καλύτερη θέση να καθορίσουν ποιό είδος υποστήριξης είναι το κατάλληλο και αν αξίζει τους σχετικούς κινδύνους.