Πόνος στην Αθήνα

Στην Ελλάδα δόθηκαν δύο πακέτα διάσωσης [7]. Το πρώτο διήρκεσε από τον Μάιο του 2010 έως τον Ιούνιο του 2013 και αποτελείτο από ένα οικονομικό πρόγραμμα (Stand By Agreement) 30 δισεκατομμυρίων ευρώ από το ΔΝΤ και 80 δισεκατομμύρια σε διμερή δάνεια από άλλες κυβερνήσεις της ΕΕ. Το δεύτερο διήρκεσε από το 2012 μέχρι το τέλος του 2014 (στην πράξη, αυτό κράτησε μέχρι πριν από λίγες ημέρες) και περιελάμβανε άλλο ένα πρόγραμμα 19,8 δισεκατομμυρίων ευρώ από το ΔΝΤ και άλλα 144,7 δισ. ευρώ που καταβλήθηκαν από μια οντότητα που έχει συσταθεί στα τέλη του 2010 και ονομάστηκε Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (European Financial Stability Facility,EFSF, τώρα πλέον Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, European Stability Mechanism, ESM). Δεν εκταμιεύθηκαν όλα αυτά τα κεφάλαια. Το τελικό ποσό που «δανείστηκε» στην Ελλάδα ήταν περίπου 230 δισεκατομμύρια ευρώ.

Ένας τεχνίτης καθαρίζει γκράφιτι έξω από την Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδας στην Αθήνα, στις 7 Ιουλίου 2015. YANNIS BEHRAKIS / REUTERS
--------------------------

Το EFSF [9] ήταν ένας οργανισμός που συνέστησε η ΕΕ στο Λουξεμβούργο «για την διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στην οικονομική και νομισματική ένωση της Ευρώπης» με την έκδοση ομολόγων ύψους 440 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα παρήγαγαν δάνεια σε χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Οπότε, τι έκαναν με την εν λόγω χρηματοδότηση; Έφτιαξαν ομόλογα για να διασώσουν τους πιστωτές της Ελλάδας -τις τράπεζες της Γαλλίας και της Γερμανίας, κυρίως- μέσω δανείων προς την Ελλάδα. Η Ελλάδα ήταν επομένως ένας απλός αγωγός για ένα σχέδιο διάσωσης. Δεν ήταν αποδέκτης καθ’ οιονδήποτε σημαντικό τρόπο, παρά τα όσα επαναλαμβάνονται συνεχώς στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Από τα περίπου 230 δισεκατομμύρια ευρώ που εκταμιεύθηκαν προς την Ελλάδα, υπολογίζεται ότι μόνο 27 δισ. [10] πήγαν προς την διατήρηση του ελληνικού κράτους σε λειτουργία. Πράγματι, από το 2013 η Ελλάδα είχε πλεόνασμα και δεν χρειάζεται τέτοιου είδους χρηματοδότηση. Κατά συνέπεια, το 65% των δανείων προς την Ελλάδα πήγε κατ ' ευθείαν από την Ελλάδα στις τράπεζες του πυρήνα για πληρωμές τόκων, για ληξιπρόθεσμα χρέη, και για την εγχώρια τραπεζική ανακεφαλαιοποίηση που απαιτήθηκε από τους πιστωτές. Με έναν άλλο υπολογισμό, το 90% των «δανείων προς την Ελλάδα» παρέκαμψε τελείως την Ελλάδα [11].

Με το να περιγράφεται όμως το πώς είναι αυτοί οι αριθμοί, εξακολουθεί να μην σημειώνεται το γεγονός ότι, αφότου ο Mario Draghi πήρε την σκυτάλη από τον Jean Claude Trichet στην ΕΚΤ στα τέλη του 2011, ο Draghi έριξε περίπου 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ δημόσιου χρήματος στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα για μειώσει τις αποδόσεις στις πράξεις μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (Long Term Refinancing Operations, LTROs [12]). Οι αποδόσεις των ομολόγων μειώθηκαν και οι τιμές τους σύντομα ανέβηκαν. Αυτό χαροποίησε τους ομολογιούχους, οι οποίοι άρχισαν να πωλούν τα ενισχυμένα πλέον LTROs πίσω στις κυβερνήσεις που τις είχαν μόλις διασώσει. Τον Μάρτιο του 2012, η ελληνική κυβέρνηση, υπό την αιγίδα της τρόικα, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα εξαγοράς [13] το οποίο εξαγόρασε τους πιστωτές, τις ιδιωτικές και εθνικές κεντρικές τράπεζες, με 53,4% έκπτωση στην ονομαστική αξία του ομολόγου. Με τον τρόπο αυτό, 164 δισεκατομμύρια ευρώ χρέους παραδόθηκαν από τον ιδιωτικό τομέα στο EFSF. Το χρέος αυτό βρίσκεται τώρα στα χέρια του διαδόχου του EFSF, στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, όπου προκαλεί μεγάλη αστάθεια [14]. Έτσι, αν θέλουμε να κατανοήσουμε γιατί οι συνδυασμένες δυνάμεις της ευρωζώνης δεν μπορούν να ασχοληθούν με ένα πρόβλημα που έχει το μέγεθος μιας υπέρβασης σε κάποια αμυντική σύμβαση των ΗΠΑ, είναι πιθανώς σοφό να ξεκινήσουμε εδώ και όχι από τους διεφθαρμένους Έλληνες [15] ή την οικονομική σοφία των νοικοκυρών της Σουηβίας [16]. Όπως παραδέχθηκε ο πρώην επικεφαλής της Bundesbank, Karl Otto Pöhl, [17], η όλη υπόθεση «ήταν για την προστασία των γερμανικών τραπεζών, αλλά κυρίως των γαλλικών τραπεζών, από την διαγραφή χρέους».

Σκεφτείτε το με αυτό τον τρόπο. Αν τα 230 δισεκατομμύρια ευρώ είχαν δοθεί στην Ελλάδα, θα μεταφραζόταν σε μόλις κάτω από 21.000 ευρώ ανά άτομο. Δεδομένης αυτής της γενναιοδωρίας, θα ήταν αδύνατο να δημιουργηθεί ποσοστό ανεργίας 25% στους ενήλικες, πάνω από 50% στους νέους, μια απότομη αύξηση των φτωχών ηλικιωμένων, και κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος -ακόμη και με το πακέτο λιτότητας της τρόικας να ισχύει.

Για να διορθώσει το πρόβλημα, κάποιος στον πυρήνα της Ευρώπης θα πρέπει να ομολογήσει όλα τα παραπάνω και να παραδεχθεί ότι τα χρήματά τους δεν δόθηκαν σε τεμπέληδες Έλληνες, αλλά σε ήδη διασωθέντες τραπεζίτες οι οποίοι, παρά το κούρεμα της προσωπικής τους αξίας, κατέληξαν να έχουν κέρδος από την συμφωνία. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, θα συνεπαγόταν επίσης μια παραδοχή ότι με την μετατόπιση, εντελώς συνειδητά, της ευθύνης από τους απερίσκεπτους δανειστές στους ανεύθυνους (εθνικούς) δανειολήπτες, η Ευρώπη αναγέννησε ακριβώς το είδος του μικροαστικού εθνικισμού, στον οποίο ηθικοί Γερμανοί αντιμετωπίζουν διεφθαρμένους Έλληνες, που η ΕΕ αποσκοπούσε να εξαλείψει. Και η ομολογία αυτή, ειδικά όταν τα ποσοστά των βασικών κομμάτων συρρικνώνονται [18] και κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ανοδικά, απλώς δεν πρόκειται να συμβεί. Οπότε, τι θα γίνει;