Οι αουτσάιντερ

Εκ των υστέρων, είναι εύκολο να διαπιστωθεί ότι αυτή η εμπιστοσύνη ήταν άστοχη. Μια καλύτερη κατανόηση της διασταύρωσης των διεθνών θεσμών και του ρεβιζιονισμού των μεγάλων δυνάμεων θα μπορούσε να μετριάσει τέτοιες προσδοκίες. Ιστορικά, οι περιοριστικές επιπτώσεις των διεθνών θεσμών στον ρεβιζιονισμό ήταν στην καλύτερη περίπτωση ασυνεχείς. Ακόμη και όταν τα ρεβιζιονιστικά κράτη μπήκαν στην θεσμική τάξη, ήταν ακόμα σε θέση να επιδιώξουν τους στόχους τους. Όταν η Πρωσία ξεκίνησε έναν πόλεμο το 1864 που θα έθετε το σκηνικό για την γερμανική ενοποίηση, θεωρείτο βασικό μέλος του Concert of Europe, της τάξης που καθιερώθηκε μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους για να βοηθήσει στην διατήρηση της ειρήνης. Όταν η Ιαπωνία εισέβαλε στη Μαντζουρία το 1931, ήταν μέλος με καλό κύρος στην Κοινωνία των Εθνών και του λεγόμενου συστήματος της Ουάσιγκτον, το οποίο διατηρούσε όρια στη ναυπηγική βιομηχανία των μεγάλων δυνάμεων. Τόσο η ναζιστική Γερμανία όσο και η φασιστική Ιταλία ήταν μέλη της Κοινωνίας των Εθνών όταν ξεκίνησαν τις προσπάθειές τους να κατακτήσουν την Ευρώπη. Εν ολίγοις, η ιστορία απέδειξε λανθασμένητην θεωρία ότι η ενσωμάτωση στους θεσμούς από μόνη της θα μπορούσε να περιορίσει τον ρεβιζιονισμό.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΙ ΡΕΒΙΖΙΟΝΙΣΤΕΣ

Δεδομένου του μικτού ιστορικού ενσωμάτωσης στους θεσμούς, είναι δελεαστικό να απορρίψουμε τον εναγκαλισμό αυτής της προσέγγισης από την Ουάσιγκτον ως όχι μόνο μάταιο αλλά και αφελή. Πράγματι, αυτό ακριβώς λένε οι πιο σκληροί επικριτές της υψηλής στρατηγικής των ΗΠΑ. Φέρνοντας την Κίνα σε διεθνείς θεσμούς, ο πολιτικός επιστήμονας John Mearsheimer έγραψε σε αυτές τις σελίδες [11] το 2021, όι «ίσως ήταν η χειρότερη στρατηγική γκάφα που έχει κάνει οποιαδήποτε χώρα στην πρόσφατη ιστορία: δεν υπάρχει συγκρίσιμο παράδειγμα μιας μεγάλης δύναμης που να προωθεί ενεργά την άνοδο ενός συναγωνιστή».

Αλλά μια τέτοια κριτική παραβλέπει το γεγονός ότι οι διεθνείς θεσμοί αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι ρεβιζιονιστές επιλέγουν να διαταράξουν την διεθνή τάξη. Οι θεσμοί μπορεί να μην έχουν εξαλείψει τις ρεβιζιονιστικές φιλοδοξίες, αλλά έχουν διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο η Κίνα και η Ρωσία επιδίωξαν τους στόχους τους. Ακόμη και με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την προηγούμενη στρατιωτική της δράση στην Κριμαία και την Τσετσενία, η χώρα έχει υιοθετήσει πολύ λιγότερη βία από παρόμοια κράτη στην ιστορία˙ τα τρέχοντα γεγονότα είναι τόσο συγκλονιστικά εν μέρει επειδή έχουν γίνει τόσο σπάνια, μια -τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό- απόδειξη των επιπτώσεων της ενσωμάτωσης.
Δείτε το πώς, στο παρελθόν, ένας κοινός τρόπος αλλαγής του status quo ήταν η επιθετική προσβολή. Η Γαλλία του Ναπολέοντα κατέκτησε μεγάλες περιοχές της Ευρώπης καθώς προσπαθούσε να εξαλείψει τα τελευταία απομεινάρια της δυναστικής τάξης του 18ου αιώνα. Όταν οι αυτοκρατορικοί Ιάπωνες ηγέτες αποφάσισαν να ξεφύγουν από την Κοινωνία των Εθνών και το σύστημα της Ουάσιγκτον, βασίστηκαν στην ωμή βία για να επεκτείνουν την επιρροή τους και να αποσπάσουν οικονομικούς πόρους, πρώτα στην Κίνα και μετά στη Νοτιοανατολική Ασία.

Τελικά, οι ρεβιζιονιστικές εκστρατείες τόσο της Γαλλίας όσο και της Ιαπωνίας δεν έφεραν παρά καταστροφή στους ηγέτες τους. Με αυτό το ιστορικό προηγούμενο, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι υπέρμαχοι των θεσμών στην δεκαετία του 1990 πίστευαν ότι ο ρεβιζιονισμός ήταν απίθανος. Ανεξάρτητα από τις φιλοδοξίες τους, οι χώρες συχνά αποφασίζουν να αρκεστούν στην υπάρχουσα διεθνή τάξη. Το κόστος των πολέμων [μεταξύ] μεγάλων δυνάμεων ήταν εκπληκτικό τους προηγούμενους αιώνες˙ θα ήταν καταστροφικό στην σημερινή εποχή.

Αλλά οι ρεβιζιονιστές δεν χρειάζεται πάντα να χρησιμοποιούν βία για να ανατρέψουν το status quo. Στην πραγματικότητα, οι πιο μετασχηματιστές ρεβιζιονιστές εμπλέκονται σε επαναστάσεις βασισμένες σε κανόνες. Αυτοί οι ρεβιζιονιστές αρχίζουν να μοιάζουν με μεταρρυθμιστές, που εργάζονται εντός των υπαρχόντων θεσμών για να επιτύχουν τους στόχους τους. Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, η «σαλαμοποίηση» των υφιστάμενων κανόνων και προτύπων μπορεί να δημιουργήσει σημαντικές αδυναμίες στους διεθνείς θεσμούς που υπονομεύουν την ευρύτερη θεσμική τάξη. Όταν η Ρωσία προσπάθησε να επεκτείνει την επιρροή της στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, χρησιμοποίησε τα φόρουμ που δημιουργήθηκαν από την Concert of Europe [Συμφωνία της Ευρώπης] για να ωθήσει τους συμμάχους της να αναγνωρίσουν τα ρωσικά δικαιώματα στα οθωμανικά εδάφη. Χρησιμοποιώντας τους διαθέσιμους διπλωματικούς πόρους, η Ρωσία κατακερμάτισε σιγά-σιγά τα όρια της υπάρχουσας εδαφικής τάξης μέχρι που τα διέλυσε στον Κριμαϊκό πόλεμο, στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα.

Η Πρωσία παρέχει ένα άλλο παράδειγμα αυτής της προσέγγισης, με ακόμη πιο μετασχηματιστικά αποτελέσματα. Από το 1864 έως το 1871, ένωσε τα γερμανικά κράτη υπό την κυριαρχία της με μικρό κόστος και με περιορισμένη χρήση βίας. Η γερμανική ενοποίηση όχι μόνο ανέτρεψε τα ευρωπαϊκά σύνορα˙ έθεσε επίσης τις βάσεις για την Βιομηχανική Επανάσταση στην Γερμανία, η οποία ώθησε την χώρα στην πρώτη βαθμίδα των μεγάλων δυνάμεων μέχρι το τέλος του αιώνα. Ιδεολογικά, η Πρωσία κινητοποίησε νέες δυνάμεις του γερμανικού εθνικισμού, διαλύοντας τα συντηρητικά θεμέλια των ευρωπαϊκών θεσμών. Ωστόσο, η Πρωσία πέτυχε αυτή την επανάσταση χωρίς να θυσιάσει την θέση της ως βασικό μέλος των ευρωπαϊκών θεσμών ασφάλειας και οικονομίας. Με αυτόν τον τρόπο η χώρα υπονόμευσε τα θεμέλια της ευρωπαϊκής τάξης τόσο από μέσα όσο και απ’ έξω.