Η λιμενική ισχύς της Κίνας

Οι αναλυτές του PLA και της βιομηχανίας αποκαλούν αυτή την κύρια θαλάσσια γραμμή επικοινωνίας Ανατολής-Δύσης «θαλάσσια γραμμή ζωής» της Κίνας, επειδή συνδέει την Κίνα με τη μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά της στην Ευρώπη και με τις εισαγωγές φυσικών πόρων από τον Περσικό Κόλπο και την Αφρική. Η κινεζική κυβέρνηση έχει αποκαλέσει την διασφάλιση των γραμμών εφοδιασμού της κατά μήκος αυτής της διαδρομής ως «στρατηγικό καθήκον» που πρέπει να εκπληρώσει ο PLA -αλλά χωρίς πρόσβαση στις εξειδικευμένες στρατιωτικές βάσεις που συνήθως απαιτούνται για εκτεταμένες αποστολές εκτός περιοχής. Πολύ περισσότερα από τα μισά από τα υπερπόντια λιμενικά έργα της Κίνας -το 57%- βρίσκονται επίσης κοντά σε μεγάλα θαλάσσια σημεία συμφόρησης, όπως τα Στενά του Ορμούζ και τα Στενά της Μάλακκα. Οι λιμενικές εγκαταστάσεις των κινεζικών εταιρειών που εκτείνονται σε όλο τον κόσμο τοποθετούν το κινεζικό ναυτικό σε θέση να επιτηρεί και ενδεχομένως να αρνείται τις ναυτικές και εμπορικές ροές μεταξύ των μεγάλων υδάτινων σωμάτων του κόσμου.

Η στρατιωτική πρόσβαση που αποκτά ο PLA από αυτά τα λιμάνια είναι ζωτικής σημασίας για την ικανότητά του να προστατεύει τα εμπορικά συμφέροντα της Κίνας στο εξωτερικό. Οι περιπλεγμένες θαλάσσιες διαδρομές που συνδέουν την παράκτια Κίνα με τις μεγάλες αγορές και τα στρατιωτικά θέατρα του κόσμου σημαίνουν ότι το κινεζικό ναυτικό χρειάζεται τοπικές λιμενικές εγκαταστάσεις για να επιχειρεί μακριά από την περιοχή. Για το Πεκίνο, η χρήση σταθερών τερματικών θέσεων που ελέγχονται από έμπιστους πράκτορες και των οποίων τα τεχνικά χαρακτηριστικά είναι γνωστά, προσφέρει πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια και αξιοπιστία από τις ad hoc επισκέψεις σε φιλικά λιμάνια.

Φυσικά, η άνοδος των κινεζικών εμπορικών εταιρειών στην παγκόσμια λιμενική βιομηχανία δεν σημαίνει απαραίτητα μεγαλύτερη προβολή ισχύος για τον κινεζικό στρατό. Αρκετές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των συμμάχων και εταίρων των ΗΠΑ, όπως η Γαλλία και η Ιαπωνία, κατέχουν και λειτουργούν επίσης μεγάλα δίκτυα λιμένων, καθώς και ναυτιλιακές γραμμές, σε όλο τον κόσμο. Αυτό που καθιστά την θέση της Κίνας μοναδική, ωστόσο, είναι η κυριαρχία του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος στο πολιτικοοικονομικό σύστημα της Κίνας και η ικανότητά του να επιβάλλει τους στόχους ασφαλείας του στην συμπεριφορά των επιχειρήσεων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Για τον σκοπό αυτό, το Πεκίνο έχει καταβάλει ξεκάθαρες προσπάθειες για την καλύτερη αξιοποίηση του δικτύου εμπορικών λιμένων των κινεζικών επιχειρήσεων για την εξυπηρέτηση της ευρύτερης εξωτερικής πολιτικής της Κίνας.

Η κινεζική κυβέρνηση έχει πολλαπλούς τρόπους να ασκεί επιρροή στις κινεζικές εταιρείες στο εξωτερικό. Σε οργανωτικό επίπεδο, μπορεί να το κάνει αυτό μέσω της κρατικής ιδιοκτησίας. Οι κρατικές επιχειρήσεις ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό στις κατευθύνσεις του Πεκίνου, επειδή το κράτος είναι ο κύριος -και σε ορισμένες περιπτώσεις ο μοναδικός- μέτοχός τους. Αν και το Πεκίνο καθοδηγεί τόσο τις ιδιωτικές όσο και τις κρατικές επιχειρήσεις μέσω κρατικών επιδοτήσεων, εξωθεσμικού ελέγχου, και της συμμετοχής των στελεχών σε πολιτικά όργανα, η ιδιοκτησία παραμένει ένας μοναδικά ισχυρός μοχλός επιρροής του κομματικού κράτους. Ειδικότερα, στον τομέα των λιμένων, η συγκέντρωση της κινεζικής ιδιοκτησίας σε τρεις μόνο ομίλους έχει δώσει στο Πεκίνο ιδιαίτερη επιρροή. Αυτές οι εταιρείες -η COSCO Shipping Ports, η China Merchants Port (CMPort), και η Hutchison Ports (Hutchison)- αντιπροσωπεύουν σήμερα σχεδόν το 80% των συμμετοχών της Κίνας σε υπερπόντιους λιμένες. Τόσο ως κεντρική κρατική επιχείρηση όσο και ως δυναμικός παγκόσμιος παίκτης στον τομέα των μεταφορών και της εφοδιαστικής, η COSCO υπόκειται πιθανότατα στην πιο άμεση επιρροή του Πεκίνου από αυτές τις τρεις μεγάλες κινεζικές επιχειρήσεις. Η CMPort -η οποία έχει επιδιώξει μερικές από τις πιο φιλόδοξες και εμφανείς κινεζικές λιμενικές αναπτύξεις, όπως στο Τζιμπουτί και στην Χαμπαντότα [Σρι Λάνκα]- ανήκει στην κεντρική κυβέρνηση αλλά εδρεύει στο Χονγκ Κονγκ. Η Hutchison έχει επίσης την έδρα της στο Χονγκ Κονγκ και είναι η ιδιωτική θυγατρική του ομίλου CK Hutchison˙ τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, έχει χάσει μεγάλο μέρος της σχετικής αυτονομίας της από το Πεκίνο.

Το Πεκίνο μπορεί επίσης να ασκήσει επιρροή σε αυτές τις εταιρείες μέσω των διορισμών προσωπικού και της συμμετοχής σε κομματικές επιτροπές. Στις κρατικές επιχειρήσεις όπως η COSCO και το China Merchants Group, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα διορίζει τα ανώτατα στελέχη τους -τον πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου, τον γραμματέα του κόμματος, και τον γενικό διευθυντή. Το κράτος χρησιμοποιεί επίσης κοινούς διορισμούς, όπως αυτός του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου και του γραμματέα του κόμματος, με τον οποίο ένα και μόνο πρόσωπο κατέχει ταυτόχρονα κορυφαίες διευθυντικές και κομματικές ηγετικές θέσεις. Η λογική είναι απλή: έλεγχος του ηγέτη, έλεγχος της επιχείρησης. Οι κομματικές επιτροπές των εταιρειών μπορούν επίσης να διαμορφώνουν την εταιρική συμπεριφορά μέσω της εξουσίας τους στο να συζητούν σημαντικές αποφάσεις -συμπεριλαμβανομένων σημαντικών δραστηριοτήτων της εταιρείας ή θεμάτων που αφορούν την εθνική ασφάλεια- πριν αυτές πάνε στο διοικητικό συμβούλιο για τελική απόφαση.

Ένας αυξανόμενος όγκος κινεζικών νόμων και κανονισμών απαιτεί από τις κινεζικές εταιρείες να διαθέτουν τα περιουσιακά τους στοιχεία για στρατιωτική χρήση. Αυτό περιλαμβάνει νόμους και κανονισμούς για την αμυντική κινητοποίηση και τις μεταφορές οι οποίοι επιτρέπουν άμεσα την στρατιωτική χρήση ιδιωτικών εκμεταλλεύσεων. Οι κινεζικές Αρχές έχουν περαιτέρω απαιτήσει από τις κινεζικές επιχειρήσεις να κατασκευάσουν και να διατηρήσουν υποδομές και εργατικό δυναμικό που μπορούν να ικανοποιήσουν αιτήματα για στρατιωτική χρήση. Ο νόμος για την Κινητοποίηση της Εθνικής Άμυνας, ο νόμος για τις Μεταφορές της Εθνικής Άμυνας, και οι σχετικοί κανονισμοί εκφράζουν σαφώς την πρόθεση του κομματικού κράτους να χρησιμοποιήσει πολιτικούς πόρους για στρατιωτικούς σκοπούς.