Τα πολυηχητικά όπλα στο νέο ρωσικό στρατιωτικό δόγμα

Συμπληρώθηκαν ήδη 16 μήνες από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, την τρίτη πιο πολύνεκρη σύγκρουση των τελευταίων 200 ετών στην Ευρώπη, μετά από τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Δυτικοί αναλυτές έχουν εξαγάγει συμπεράσματα αναφορικά με τις τακτικές μάχης και τις δυνατότητες της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Η ανά χείρας μελέτη, συνέχεια του προβληματισμού ορισμένων ξενόγλωσσων [1], επιχειρεί να συσχετίσει την έλευση δύο πρωτοποριακών, για τα παγκόσμια δεδομένα, όπλων (του κατευθυνόμενου βλήματος από αεροσκάφη Kinzhal/Στιλέτο και του κατευθυνόμενου βλήματος από πλοία και υποβρύχια Tsirkon/Ζιρκόνιου) με το στρατιωτικό δόγμα του Κρεμλίνου. Αμφότερα τα Kinzhal και Tsirkon είναι διττής χρήσης (dual-purpose): στην αρχική τους μορφή, η οποία έχει τεθεί σε υπηρεσία ή και δοκιμαστεί στη μάχη -λ.χ. το Kinzhal στην Ουκρανία- φέρουν συμβατική κεφαλή, αλλά και μια πυρηνική έκδοση βρίσκεται υπό ανάπτυξη…

Πύραυλος Kinzhal κάτω από ρωσικό μαχητικό, στην παρέλαση για την Ημέρα της Νίκης, στις 9 Μαΐου 2018, στη Μόσχα. Πηγή: wikipedia
----------------------------------------------------------

Το ισχύον ρωσικό δόγμα παρουσιάστηκε το 2014 [2]. Σχεδόν 10 χρόνια μετά, τελεί υπό αναδιαμόρφωση, το προϊόν της οποίας αναμένεται να ανακοινωθεί εν ευθέτω χρόνω. Ενδείξεις περί της νέας κατεύθυνσης προσφέρει μια βαρυσήμαντη ομιλία του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου, Β. Γκεράσιμωφ, το 2019 (βλ. παρακάτω). Επιχειρούμε μια αποκρυπτογράφηση της νέας τάσης, η οποία αποκαλείται τεχνηέντως «Ενεργητική Άμυνα» [3], ενώ στην ουσία της είναι μάλλον επιθετική. Επειδή, δε, το δόγμα μιας Μεγάλης Δύναμης δεν προκύπτει εν μια νυκτί, το ιστορικό πλαίσιο είναι πάντοτε χρήσιμο και άρα το στρατιωτικό δόγμα της ΕΣΣΔ δε μπορεί να αγνοηθεί. Ακροθιγώς, τέλος, προσεγγίζουμε και το ενδεχόμενο χρήσης από την Ρωσία (τακτικών) πυρηνικών όπλων, μολονότι εδώ οι προθέσεις της -ασχέτως του τι κατά καιρούς ακούγεται δημόσια- παραμένουν άγνωστες. Αντιπαραβάλλουμε, δηλαδή, το γενικότερο στρατιωτικό δόγμα με το πυρηνικό δόγμα.

Μια θεωρητικής φύσης διευκρίνιση: σε τι ακριβώς συνίσταται το στρατιωτικό δόγμα και υπό την επίδραση ποίων παραγόντων διαμορφώνεται, είναι ζητήματα τα οποία έχουν απασχολήσει πολλά έργα, λ.χ. το εμβληματικό «The sources of military doctrine» [4] του Barry Posen, γνωστού συνεργάτη και του Foreign Affairs [5]. Ως μελέτες περίπτωσης, ο Posen εξετάζει την Βρετανία, την Γαλλία, και την Γερμανία την εποχή του Μεσοπολέμου. Εδώ δεν μπορούμε, για προφανείς λόγους, να επαναλάβουμε την σχετική προβληματική. Εν τάχει, στρατιωτικό δόγμα είναι το τμήμα εκείνο της Υψηλής Στρατηγικής (Grand Strategy) μιας χώρας το οποίο αφορά τα στρατιωτικά μέσα επίτευξης των πολιτικών σκοπών. Περιλαμβάνει, συνδυαστικά, την πολεμική στρατηγική, τις πολεμικές μεθόδους-τακτικές και τα όπλα όλων των Κλάδων.

Μια σχολή σκέψης των διεθνών σχέσεων δίνει έμφαση, ως βαρύνοντα παράγοντα διαμόρφωσης του δόγματος, στην τεχνολογία (τεχνολογικός ντετερμινισμός), μια άλλη στη γεωγραφία (γεωγραφικός ντετερμινισμός - Γεωπολιτική), μια τρίτη στην ισορροπία δυνάμεων και την ανάγκη «εξισορρόπησης» ή balancing (πολιτικός ρεαλισμός), και μια τέταρτη στις γραφειοκρατικές επιδιώξεις ισχυρών ατόμων και οργανώσεων εντός του κρατικού μηχανισμού λήψης αποφάσεων (βλ. G.Allison, «Η ουσία της απόφασης», Μοντέλα ΙΙ και ΙΙΙ). Ο Posen θεωρεί αναγκαία την πολιτικο-στρατιωτική ολοκλήρωση (political-military integration): τα στρατιωτικά μέσα τα οποία επιλέγονται να εξυπηρετούν πραγματικά τους προκαθορισμένους πολιτικούς σκοπούς μιας χώρας, δηλαδή την Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας. Διαφορετικά, επισημαίνει, ελλοχεύει ο κίνδυνος πολέμου και ήττας. Τονίζει, επίσης, ότι η δημιουργία ενός ισχυρού στρατιωτικά κράτους-παρία πρέπει να αποφεύγεται. Τέτοια κράτη, σαν την Γερμανία του Μεσοπολέμου αλλά και την σημερινή Ρωσία, τείνουν να αποδειχθούν απρόβλεπτα και λίαν αποσταθεροποιητικά…

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΣΣΔ ΤΟΥ 1945-90 ΣΤΗΝ ΡΩΣΙΑ ΣΗΜΕΡΑ

Η Σοβιετική Ένωση εξήλθε από το «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο» του 1941-1945 ως Παγκόσμια Υπερδύναμη, παρά τις τρομακτικές της απώλειες σε άψυχο και έμψυχο υλικό. Την άνοιξη του 1945, διέθετε υπό τα όπλα 11.365.000 άνδρες και γυναίκες, μια απίστευτη δύναμη που έφτασε μέχρι το Βερολίνο. Ακόμη και σε καιρό ειρήνης, όμως, το 1989/90, στα πρόθυρα της κατάρρευσης του κομμουνιστικού καθεστώτος, οι Ένοπλες Δυνάμεις της ΕΣΣΔ αριθμούσαν περίπου 5.200.000 (συν 9 εκατ. έφεδροι) και ήταν ίσως οι ισχυρότερες του κόσμου, τουλάχιστον αριθμητικά. Μόνο ο Στρατός Ξηράς, διέθετε, σε καιρό ειρήνης, περίπου 180 μεραρχίες. Τα αντίστοιχα σημερινά μεγέθη της Ρωσίας (βλ. παρακάτω) είναι κλάσμα των σοβιετικών. Κι όμως, αυτή η δραματική μείωση των ένστολων με παράλληλη απαξίωση των μέσων συνοδεύτηκε από ένα μέγα παράδοξο: την αλλαγή προσανατολισμού της διαδόχου χώρας προς το τολμηρότερο!

Συγκεκριμένα, η Σοβιετική Ένωση υπήρξε, ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες της ύπαρξής της, κράτος υπέρ της διατήρησης του status quo. Δεν επεδίωκε να επεκτείνει, με στρατιωτικά μέσα, τη σφαίρα επιρροής της πέραν του κατοχυρωμένου το 1945 «Σιδηρού Παραπετάσματος». Απόδειξη της προσήλωσής της στο εδαφικό status quo ήταν η περίφημη Τελική Πράξη του Ελσίνκι, που υπεγράφη το 1975 στο πλαίσιο της ΔΑΣΕ, με την οποία αναγνώριζε ως θέσφατο το απαραβίαστο των συνόρων στην Ευρώπη, όπως αυτά είχαν διαμορφωθεί το 1945 (Γιάλτα και Πότσδαμ). Η απονενοημένη εισβολή του Μπρέζνιεφ στο κακοτράχαλο Αφγανιστάν, το 1979, δεν θα πρέπει να μας αποσπά από τη Μεγάλη Εικόνα. Ως τέτοιο κράτος, το σοβιετικό στρατιωτικό δόγμα ήταν καταρχήν Αποτρεπτικό, εξ ου και οι πανίσχυρες στρατηγικές πυρηνικές δυνάμεις, και δευτερευόντως -εάν αποτύγχανε η αποτροπή- Αμυντικό.