Τα πολυηχητικά όπλα στο νέο ρωσικό στρατιωτικό δόγμα

Μια ακόμη παράμετρος πρέπει να αναφερθεί: και το Kinzhal και το Tsirkon, στην συμβατική τους έκδοση, είναι ικανά να διαδραματίσουν, όπως φαίνεται, σημαντικό ρόλο στην ρωσική προσπάθεια κυριαρχίας επί της Αρκτικής, περιοχής υψίστης σημασίας για τη Μόσχα. Αυτό διότι μπορούν να οριοθετήσουν εκεί μια τεράστια ζώνη παρεμπόδισης πρόσβασης και αποστέρησης περιοχής (A2/AD, anti-access/area-denial), όπως κάνει ακριβώς και η Κίνα στις θαλάσσιες ζώνες που την περιβάλλουν. Ο καθηγητής R. Huebert από το Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι δήλωσε χαρακτηριστικά: «Έχουμε πλέον ένα διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον στο οποίο η Αρκτική είναι κεντρική για τους Ρώσους. Η εισαγωγή πολυηχητικών οπλικών συστημάτων, τα οποία δεν μπορούμε να εντοπίσουμε, σημαίνει ίσως ότι μπαίνουμε σε ένα πολύ επικίνδυνο διεθνές σύστημα» [28].

ΑΝΟΡΘΟΔΟΞΗ ΣΚΕΨΗ

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, πολυηχητικοί πύραυλοι όπως οι Kinzhal και Tsirkon διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο νέο στρατιωτικό δόγμα της Ρωσίας. Καθώς αυτή αφενός δεν διαθέτει πόρους για ανάπτυξη ισχυρών ενόπλων δυνάμεων πλήρους φάσματος, αφετέρου παραμένει στην πρωτοπορία της πυραυλικής τεχνολογίας, το στρατιωτικό της δόγμα έπρεπε να ενσωματώσει συγκεκριμένα δεδομένα. Οι Bredsen και Friis έχουν πολύ εύστοχα παρατηρήσει πως οι Ρώσοι επιτελείς έπρεπε, αναγκαστικά, να σκεφτούν ανορθόδοξα («out of the box») [29]: στρατηγική, όπλα και τακτικές, δηλαδή η τεχνική-στρατιωτική πτυχή του δόγματος κατά τη σοβιετική και ρωσική ορολογία, αναπροσαρμόζονται, μέσα στο πλαίσιο της λειψανδρίας και του αρκετά περιορισμένου αμυντικού προϋπολογισμού. Το παλαιό ρητό «Πενία τέχνας κατεργάζεται» ισχύει στο έπακρο για την σύγχρονη Ρωσία, όπως έχει αποδείξει και ο όλος υβριδικός χαρακτήρας της αντιπαράθεσης με την Δύση. Για να επανέλθουμε, λοιπόν, στον Posen, η ανάπτυξη του δόγματος είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων: στην περίπτωση της σύγχρονης Ρωσίας, αυτοί είναι σίγουρα η αχανής γεωγραφία της και η ανάγκη να κρατηθεί ο εχθρός μακριά, η κακή οικονομία της, που απαγορεύει σύμμετρη ανάπτυξη όλων των στρατιωτικών δυνατοτήτων, και η τεχνολογική κληρονομιά της ύστερης ΕΣΣΔ που προσέφερε επαρκές know-how (τεχνολογικός ντετερμινισμός). Βεβαίως, στην αδήριτη λογική της δράσης-αντίδρασης η οποία διέπει κάθε κούρσα εξοπλισμών, είναι λογικό να ελήφθησαν υπόψη και μείζονες εξελίξεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού: αυτές ήταν πρωτίστως η αποχώρηση των ΗΠΑ από την Συνθήκη ΑΒΜ (Αντιβαλλιστικών Βλημάτων) το 2002 και το ισχύον, από το 2001, αμερικανικό στρατιωτικό δόγμα των «full-spectrum operations». Θα ήμασταν μάλλον ευήθεις αν δεν αναμέναμε μια κάποιου είδους ρωσική απάντηση στις συγκεκριμένες εξελίξεις, καθώς και στο πρόγραμμα PGS (Prompt Global Strike) της τελευταίας εικοσαετίας, το οποίο δεν μπορούμε να αναλύσουμε εδώ.

Από στρατηγικής πλευράς, πάντως, η έλευση τέτοιων όπλων, τα οποία, όπως ελέχθη, δεν γνωρίζουμε τι είδους κεφαλή φέρουν, είναι αποσταθεροποιητικός παράγων, καθώς αυξάνει τους κινδύνους λανθασμένου υπολογισμού (miscalculation) από πλευράς ΝΑΤΟ. Όπως συνοψίζει το θέμα μια μελέτη του Κογκρέσου στις αρχές του 2023: «τα συμπιεσμένα χρονικά περιθώρια που σχετίζονται με ένα πλήγμα από συμβατικό πολυηχητικό πύραυλο είναι θεμελιωδώς αποσταθεροποιητικά κατά την διάρκεια μιας σύγκρουσης. Ένα βλήμα ικανό να πετάξει 3.000 χιλ. σε μόλις 15 λεπτά αφήνει ελάχιστο χρόνο στον αντίπαλο να δώσει μια καλά μελετημένη απάντηση» [30]. Με άλλα λόγια, οι πολυηχητικοί πύραυλοι διπλού ρόλου προκαλούν στην απέναντι πλευρά αφόρητη πίεση υπέρ της άμεσης αντίδρασης, η οποία δεν είναι καλός σύμβουλος στις διεθνείς σχέσεις, όπου η ψυχραιμία πρέπει να πρυτανεύει. Ακόμη και σε περιόδους σχετικά μέτριας έντασης, τέτοια όπλα μοιραία θέτουν τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ σε υψηλά επίπεδα επιφυλακής (high alert levels), ιδίως δε όταν τοποθετούνται σε «στρατηγικά» σημεία, όπως ο περίφημος ρωσικός θύλακας του Καλίνινγκραντ στην Βαλτική. Να θυμίσουμε ότι, εντός του 2022, η Ρωσία ανέπτυξε σε αυτόν ακριβώς τον θύλακα μικρό αριθμό αεροσκαφών MiG-31 εφοδιασμένων με βλήματα Kinzhal [31].

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ακόμη κι αν είναι ικανά να επιφέρουν αποφασιστικά πλήγματα προληπτικού χαρακτήρα, σύμφωνα με την λογική του στρατηγού Γκεράσιμωφ, τα βλήματα αυτά δεν δύνανται να αποτελέσουν game-changer, όπως επισημαίνει και ο προαναφερθείς McDermott [32]. Γενικότερα, μαγική λύση στην διεξαγωγή του πολέμου («silver bullet») δεν υπάρχει. Αυτό πρέπει να το κατανοήσει η αναθεωρητική μεν, με πολλά προβλήματα δε, Ρωσία. Όπως επίσης οφείλει να κατανοήσει και την βασική αρχή της Ιστορίας ότι κατοχή εδάφους χωρίς επαρκή, ποσοτικά και ποιοτικά, στρατεύματα δε νοείται… Όσους «λαγούς» κι αν βγάλουν από το «καπέλο» ο κ. Πούτιν με τους επιτελείς του, ο χρόνος κυλάει εις βάρος τους. Μοναδική λύση, όσο απίθανη κι αν μοιάζει σήμερα, θα ήταν εάν η παρακμάζουσα Ρωσία, αλλάζοντας την Υψηλή Στρατηγική της, πάψει να είναι αναθεωρητικό κράτος και επιστρέψει σε ένα αποτρεπτικό-αμυντικό δόγμα. Τότε μόνο η «πολιτικο-στρατιωτική ολοκλήρωση» (βλ. Posen) θα καταστεί πραγματικότητα._

*Το δοκίμιο αυτό δημοσιεύθηκε στο τεύχος αρ. 82 (Ιούνιος - Ιούλιος 2023) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.