Το νέο εγχειρίδιο του δικτάτορα

Τα κοινά που τον θαύμαζαν και αγκάλιασαν το αστέρι τους αποτέλεσαν την πρώτη ύλη που ο Τσάβες μετέτρεψε σε ισχύ, την οποία στην συνέχεια χρησιμοποίησε για να διαλύσει τους ελέγχους και τις ισορροπίες στην καρδιά του συντάγματος της Βενεζουέλας. Μεγάλωσα στην Βενεζουέλα και η εμπειρία του να δω τον Τσάβες να μεταμορφώνει την φήμη του σε εξουσία και την εξουσία του σε διασημότητα με σημάδεψε. Έτσι, όταν το τσίρκο του Τραμπ κατέκλυσε την πολιτική των ΗΠΑ το 2016, παρακολούθησα με έναν τρόμο γεμάτο με déjà vu [στμ: την αίσθηση ότι κάποιος έχει ξαναδεί ή ξαναζήσει στο παρελθόν μια τρέχουσα υπόθεση]. Οι θεατρινισμοί, οι εύκολες απαντήσεις, οι οργισμένες αποδοκιμασίες από μια νεφελώδη ελίτ που ξύπνησε πολύ αργά στον κίνδυνο -την είχα δει αυτή την ταινία στο παρελθόν. Στα ισπανικά.

ΕΞΟΥΣΙΑ ΜΕ ΚΑΘΕ ΤΙΜΗΜΑ

Η εξάπλωση αυτού του νέου είδους απολυταρχίας παγκοσμίως ισοδυναμεί με ένα νέο είδος πρόκλησης για τις δημοκρατίες του κόσμου. Ενώ τα τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν μεγάλο μέρος του εικοστού αιώνα αποκάλυψαν τις απειλές που αντιμετώπιζε η δημοκρατία από έξω -φασισμός, ναζισμός, κομμουνισμός- οι απειλές στον εικοστό πρώτο αιώνα έρχονται από το εσωτερικό. Η νέα φυλή αυταρχικών διαβρώνει την δημοκρατία παίρνοντας μέρος στην δημοκρατική πολιτική και, στην συνέχεια, την αδειάζει [από τα στοιχεία της μέχρι] να μείνει μόνο ένα άδειο κέλυφος.

Οι νέοι αυταρχικοί μπορούν να το κάνουν αυτό γιατί δεν έχουν ούτε ενδιαφέρον ούτε ανάγκη για μια συνεκτική ιδεολογία. Η ατζέντα τους είναι να αποκτήσουν και να διατηρήσουν την εξουσία με οποιοδήποτε κόστος. Το αποτέλεσμα είναι αρκετά διαφορετικό από τα πολιτικά κινήματα που χαρακτήρισαν τον εικοστό αιώνα. Οι φασίστες και οι κομμουνιστές αμφισβήτησαν την δημοκρατία βασισμένοι σε ολοκληρωμένα εναλλακτικά συστήματα πεποιθήσεων που μπορεί να ήταν ηθικά απεχθή, αλλά ήταν, τουλάχιστον, εσωτερικά συνεπή. Οι σημερινοί αυταρχικοί δεν ασχολούνται με τίποτα από αυτά. Αντί να προτείνουν μια εναλλακτική ιδεολογία, υιοθετούν την φρασεολογία της ιδεολογίας που επιδιώκουν να υποκαταστήσουν, ευτελίζοντάς την στην διαδικασία.

Αντί να καταργήσουν τις εκλογές εντελώς, οι νέοι ψευδοδικτάτορες κάνουν ψευδοεκλογές. Δηλαδή, διοργανώνουν εκδηλώσεις που μιμούνται την εμφάνιση δημοκρατικών εκλογών, αλλά που στερούνται τα βασικά στοιχεία του ελεύθερου και θεμιτού ανταγωνισμού μέσω της κάλπης. Στη Νικαράγουα, ο πρόεδρος Daniel Ortega δεν κατάργησε τις εκλογές. Απλώς φυλάκισε όλους τους κύριους αντιπάλους του τους μήνες που προηγήθηκαν των εκλογών του 2021. Στην Ουγγαρία [15], οι κοινοβουλευτικές περιφέρειες χειραγωγήθηκαν ώστε να υποεκπροσωπούνται σοβαρά οι περιοχές αντίθετες στον Όρμπαν. Και στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι Ρεπουμπλικάνοι και, σε μικρότερο βαθμό, οι Δημοκρατικοί έχουν υπερενισχύσει την παλιά καλή αναδιαμόρφωση των εκλογικών περιοχών (gerrymandering) με εξελιγμένο λογισμικό εκλογικής χαρτογράφησης που θα κάνει ένα αυξανόμενο μερίδιο των περιφερειών του Κογκρέσου μη ανταγωνιστικές.

Όχι μόνο οι εκλογές υποβαθμίζονται με αυτόν τον τρόπο, αλλά και το κράτος δικαίου συνεχώς αποστραγγίζεται από νόημα μέσω της χρήσης ψευδονόμων. Οι νέοι νόμοι συντάσσονται με τρόπους σχεδιασμένους να εφαρμόζονται για μια μόνο περίπτωση —αναιρώντας πάντα έναν περιορισμό στην εξουσία του ηγέτη. Τα παραδείγματα αφθονούν: το 2001, ο Ιταλός πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι βοήθησε στην αλλαγή των κανόνων για την σύγκρουση συμφερόντων ώστε να εξαιρέσει τις δικές του επιχειρήσεις μέσων ενημέρωσης˙ το 2008, ο Πούτιν απέφυγε τα όρια θητείας [16] με το να σκαρώσει μια ανταλλαγή θέσης εργασίας με τον πρωθυπουργό του.

Αυτοί οι αυταρχικοί κυνηγούν τους ανεξάρτητους δικαστές [ώστε να φύγουν] από την έδρα τους, τους εκφοβίζουν να σιωπήσουν ή τους καθιστούν ανίσχυρους μέσω του γεμίσματος των δικαστηρίων [με δικούς τους δικαστικούς]. Τα δικαστήρια συνεχίζουν να εκδίδουν αποφάσεις που τηρούν σχολαστικά όλες τις συμβάσεις της συνήθους νομικής διαδικασίας, αλλά έχουν προκαθορισμένα αποτελέσματα με βάση πολιτικούς λόγους. Το μεγαλύτερο έπαθλο, φυσικά, είναι το ανώτατο δικαστήριο. Ο έλεγχός του αλλάζει το παιχνίδι. Το 2015, μια ομάδα νομικών μελετητών της Βενεζουέλας δημοσίευσε μια ανάλυση που έδειξε ότι από το 2005 έως το 2013, το επιλεγμένο από τον Τσάβες ανώτατο δικαστήριο εξέδωσε 45.474 αποφάσεις και σε κάθε περίπτωση τάχθηκε με το μέρος της εκτελεστικής εξουσίας. Η Δούμα, η κάτω βουλή του ρωσικού κοινοβουλίου, έχει επιδείξει παρόμοιο μοτίβο στις συναλλαγές της με τον Πούτιν. Κανένας νόμος που να απειλεί την εξουσία ή τα συμφέροντά του δεν έχει ψηφιστεί εδώ και δύο δεκαετίες.